1- ma’ruza. Mavzu : “Muxandislik geologiyasi va gidrogeologiya” faniga kirish Ma’ruza rejasi


Download 249.22 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/7
Sana12.10.2023
Hajmi249.22 Kb.
#1700992
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1-ma\'ruza

Atmosfera. Yer sharini urab turgan xavo katlami atmosfera deb atalib, u uz 
navbatida troposfera, stratosfera va ionosfera katlamlaridan tashkil topgan. 
Atmosferaning kalinligi taxminan 1300 km ga teng.
Troposfera atmosferani kuyi termodinamik kobigi bulib, kalinligi kutbda 7—
10 km, ekvatorda 16 - 18 km. Uning tarkibida azot 75,5%, kislorod 23,2%, argon, 


karbonat kislota gazi, suv buglari va boshka gazlar 1,3% ni tashkil etadi. Troposfera 
atmosfera massasining 90% ini tashkil kiladi. Troposfera xavosining temperaturasi
stratosfera katlami bilan chegaralangan kismida minus 40—50°S ga teng. 
Stratosfera katlamining kalinligi 80—85km. Stratosferada azot, geliy va 
vodorod gazlarining mikdori oshsa, ogir gazlar— kislorod, argon, karbonat kislotasi 
gazi va boshkalarning mikdori kamayadi. Gazlar temperaturasi 55—60 km 
balandlikda +75
o
S ga yetsa, keyin asta-sekin pasayadi va atmosferaning yukori 
katlami bulgan ionosfera chegarasida yana oshadi. 
Ionosfera katlami stratosfera ustida joylashgan bulib, atmosferaning eng 
kalin (80—1000 km) katlami xisoblanadi. Ionosferada gazlar juda xam 
siyraklashgan bulib, uning tarkibida yengil gazlardan vodorod va geliy uchraydi. 
Yer yuzasidan uzoklashgan sari gazlarning temperaturasi pasayib boradi. 
Gidrosfera. Yerning suv katlamiga dengiz, okean, dare, kul suvlari, xamda 
Arktika va Antarktida materiklaridagi muzliklar kiradi. Gidrosfera suvlari bilan yer 
osti suvlari uzviy borlikdir. 
Gidrosferaning geosferalardan farki u yerning tutash kobiklarini tashkil eta 
olmasligidadir. U yer yuzasining 70,8% ini, ya’ni 361 mln. km
2
maydonni (yerning 
kuruklik kismi 29,2% ni, ya’ni 149 mln. km
2
maydonni tashkil etadi) egallaydi. 
Gidrosferaning urtacha kalinligi 3,75 km. ga, eng kalin joyi 11,521 km ga (Filippin 
chukmasi) teng. 
Gidrosfera katlami uzining tarkib topgan vaktidan buyon suvlarning aylanma 
xarakatlanishi bilan xarakterlanadi. Shuning uchun xam u yer yuzasining 
rivojlanishida kuchli geologik faktor xisoblanadi. Gidrosfera yerda xayotning paydo 
bulishiga asosiy omildir. Shu boisdan xayotni suvsiz tasavvur etib bulmaydi.  

Download 249.22 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling