1- mashgulot. Otlarning ekstererini urganish Darsning maksadi
Otlarning konstitutsiyasi va xujalik tipi
Download 0.79 Mb.
|
Amaliy mashg\'ulot uchun tarqatma materiallar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Darsning mazmuni
- 8. Xujalik tipidagi ot zotlarining asosiy ulchamlari.
|
Otlarning konstitutsiyasi va xujalik tipi
Darsning maksadi: otlarni konstitutsiyasi va xujalik tipi, ularning tana tuzilishiga kura bir-biridan farkini ajrata bilishni urganishdan iborat. Kerakli jixozlar: mashgulot auditoriyada ukuv kullanmadan, mulyajlardan, rasmlardan foydalangan xolda utkaziladi. Studentlar ukuv tajriba xujaligida, ot sporti klubida, ippodromda, ot zavodida bulib, kulunlarni va katta otlarni kaysi konstitutsiya va xujalik tipiga oid ekanligini, ekstereri (komati) buyicha tana tuzilishini aniklaydilar. Mashgulot boshlanishidan oldin studentlar 5-6 kishidan iborat gruppalarga bulinadilar. Xar kaysi gruppa ukituvchi tomonidan uziga birkitilgan otni kuzdan kechirib, mustakil urganadi. Talabalar bajargan ishlarning natijasini gruppa ishtirokida tushuntirib beradilar. Darsning mazmuni avvalo, konstitutsiya nima? Otragizmning anatomik, morfologik, fiziologik tuzilishi, uning uziga xos xususiyatlari umumiy yigindisining uzaro boglikligi, irsiy xususiyatlarining nasldan-naslga berilishi, rivojlanishining tashki muxit ta’siriga javob berishiga konstitutsiya deb aytiladi. P.N.Kuleshov, CH.Darvin, E.A.Bogdanov va akademik M.F.Ivanovlar xayvonlar konstitutsiyasini 5 tipga bulganlar. Kupol-zich konstitutsiya – chul va urmon ot zotlariga xos bulib, bu konstitutsiyaga mansub otlarning terisi kalin, zich, suyaklari ogir, muskullari rivojlangan, yoli, dumi usik buladi. Kupol-xom (bush) konstitutsiya. Bu tipga mansub otlarning gavdasi kata va suyaklari yugon, vazni ogir zichligi mustaxkam konstitutsiyali tipga nisbatan bush, terisi kalin, teri osti biriktiruvchi tukimalarni yaxshi rivojlangan, muskullari bush va xajmli, tez semiradi. Bugimlari yakkol kuzga tashlanib turmaydi. Bu tipga ogir yuk tashuvchi ot zotlari va ularning duragaylari kiradi. Nozik konstitutsiya (kuruk) – boshining kichikligi, buynining uzunrok suyaklarining ingichkaligi, terisining yupkaligi teri osti biriktiruvchi tuimalarining sust rivojlanganligi, lekin buyin va paylarning kurukligi xamda yaxshi rivojlanmaganligi Bilan xarakterlanadi (Arab va Axaltaka ot zotlari). Nozik – bush konstitutsiyali otlarning terisi yupka, suyaklari ingichka, muskullari bush, bugim va paylari anik sezilib turmaydi. Mustaxkam konstitutsiyali otlar – akademik M.F.Ivanov konstitutsiyaning mustaxkam tipini kiritdi. Bunday otlarning suyaklari mustaxkam, muskullari zich rivojlangan buladi. Teri osti biriktiruvchi tukimalari unchalik yaxshi rivojlanmagan. Paylari mustaxkam, yaxshi rivojlangan buladi. Tana tuzilishi serkirra, noziklik, bushlik, kupollik alomatlari sezilmaydi. Salmokligi buyicha ogir xamda engil, yurish salt miniluvchi, ogir yuk tortuvchi, engil arava tortuvchi, arava tortuvchi otlar, salt-miniluvchi – yukchi otlar, salt minilib engil yuk tortuvchi otlar, yuk kutaruvchi otlarga bulinadi. Tez yurtib yuradigan salt miniluvchi otlar konstitutsiyasi nafas olish tipii bilan, kon aylanish sistemasi rivojlanganligi va issiklik regulyasiyasi yaxshi tarakkiy etganligi, xarakatchanligi va tana tuzilishining uta kamgushtligi bilan xarakterlanadi. Salt miniluvchi otlarning tirik vazni 400-500 kg oeklari uzun, boshi kata emas, jag oraliklari keng, sagrisi uzun, buyni uzun, karchigayi baland, buyni uzun, suyakdorligi urtacha, kuragi xam, bakayi xam uzun va kiya, tueklari urtacha kattalikda, mustaxkam, terisi yupka va kalta jun bilan koplangan, konstitutsiyasi kuruk zich, kaft aylanasi 18-19 sm (arabi va axaltaka zotlari) (16-rasm). Ogir yuk tortuvchi otlar tirik vaznining 700-900 kg bulishi tanasining kengligi, gavdasining uzunligi, oeklarining kalta va keng kuyilishi Bilan xarakterlanadi. Ularning boshi katta, buyni kiska, yoli kam, orkasi bushrok, sagrisi keng va gushtdor, kupincha kavatma-kavat, oeklari kalta, yugon (kaft aylanasi 23-25 sm), suyakdor, bakayi kalta, tueklari kata va keng, terisi kalin, junlari usik, konstitutsiyasi pishik, ba’zan xom, bush xam bulishi mumkin. Sekin xarakat kiladi. Biriktiruvchi tukimalari yaxshi rivojlangan. Teri ostida tuplangan yog katlamiotning umumiy vaznini oshiradi, muskullarini (aravaga kushib foydalanishda) yiringlashdan extiyot kiladi, shuningdek ogir ishlarda ishlatiladigan xollarda tanasi zapas ozik moddalar bilan ta’minlaydi. Aravaga kushilgan ot oldiga karab yuraetganda uziga tushadigan ogirlikni orka oeklariga tayangan xolda gavdasini oldinga itarib karshilikni enggan xolda xarakatlanadi. Ogirlik tushadigan markazni oldinga karab itarish yuk buyichaga kanchalik yakin bulsa shunchalik oson kechadi (17-rasm). Engil yuk tortuvchi yurtoki ot zotlari uz xususiyatlari bilan salt miniluvchi va ogir yuk tortuvchi ot zotlari urtasidagi oralik tip xisoblanadi. Ularning tirik vazni, gavdasining kiya uzunligi, suyakdorligi urtacha, tana tuzilishi urtamiena kuruklikda bulib, xarakatchanligi bilan xarakterlanadi. Engil yuk tortuvchi yurtoki ot zotlarining tirik vazni 400-500 kg keladi, buyni uzun, karchigayi baland, beli va sagrisi keng, oeklari kuruk, kaft aylanasi 19-20 sm bulishi bilan xarakterlanadi (Orlov va rus yurtoki zotlari) (18 –rasm). Aravaga kushiladigan otlar – kishlok xujaligida foydalanishga muljallangan bulib, ishga eng yaxshi kobiliyatchanligi bilan boshka zotlardan ajralib turadi. Ularda gavda tuzilishi birmuncha chuzik, tanasi uziga xos, mustaxkam konstitutsiyali, oeklari xam urtacha yugonlikda, kaft aylanasi 21-22 sm. tirik vazni 460-600 kg. Bu xildagi otlarga toriy, Latviya, belorus yuk tortuvchi ot zotlari kiradi (19-rasm). Salt miniluvchi – yukchi otlar urtacha ogirlikda (350-450 kg), urtacha balandlikda (karchigayning balandligi 150-155 sm), oeklarining kurukligi (kaft aylanasi 18-20 sm) bilan xarakterlanadi. Bu tipga asosan tog otlari kiradi (20-rasm). Salt-minilib – yuk trtuvchi otlar uz xususiyatlari Bilan salt miniluvchi va yuk tortuvchi ot zotlari urtasidagi oralik tip xisoblanadi. Ularning tirik vazni 450-500 kg kaft aylanasi 19-20 sm ni tashkil kiladi. (don, korabayir, Kustanay, kumush, YAngi kirgiz, kabardin va boshka zotlar) (21-rasm). YUk kutaruvchi otlar, past buyli bulib, tirik vazni 300-350 kg, karchigayning balandligi 150 sm gacha. Kukragi keng va chukur, kaft aylanasi 18 sm, tueklari tugri va mustaxkam. Bu turga togli va urmon joylarda tarkalgan ot zotlari – kirgiz, mugul, yakut, vyat, pechor, eston, jmud tovdin kabi zotlar kiradi (22-rasm). 8. Xujalik tipidagi ot zotlarining asosiy ulchamlari.
Download 0.79 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||