1 §. Matnli arifmetik masalalar, ularni yechishning va tasniflashning bosqichlari

1-usul: 1) 1000 - 292 = 708
2) 708 : 2 = 354 (kichik son)
3) 354 + 292 = 646 (katta son)
Tekshirish: 354 + 646 = 1000.
2-usul: 1) 1000+292=1292
2) 1292 : 2 = 646 (katta son)
3)646 – 292 = 354 (kichik son)
Tekshirish : 354 + 646 = 1000.
1-masala. Uchta qopdagi kartoshka 156 kg keladi. Birinchi qop ikkinchisidan 18 kg og`ir, ikkinchisi esa uchinchisidan 15 kg yengil. Xar bir qopda qanchadan kartoshka bor.
1) (kg)
2) (kg)
3) (kg)
Tekshirish: 59+41+56=156 (kg)
2-masala. Qizi tug`ilganda onasi 32 yoshda , o`g`li tug`ilganda 35 yoshda edi. Xar uchalasining yoshini birga olganda 59 bo`lsa, xozir xar biri necha yoshda bo`ladi?
Yechish: Eng kichkina yoshdagisi – o`g`li. Opasi undan (35-32) yosh katta. Onasi o`g`lidan 35 yosh katta. O`g`li yoshda. Qizi 10 yoshda. Onasi 42 yoshda.
II. Ikki sonni ularning yig`indisi va bo`linmasi (nisbati) bo`yicha topish.
Tayanch masala. Ikki sonning yig`indisi 200 ga teng . bir son ikkinchisidan 3 marta katta, shu sonlarni toping.
Yechilishi : kichik son 1 qism
Katta son 3 qism
Yig`indisi 4 qism
Kichik sonni topish uchun 200 ni 4 ga bo`lamiz; olingan bo`linmani 3 ga ko`paytirsak; katta sonni topamiz.
Tekshirish uchun xar ikkala sonni qo`shamiz

1. 
   200 : 4 = 50;
   
2. 
   50 3 = 150;
   

Tekshirish: 50 + 150 = 200
1-masala. Sutkaning qolgan qismi o`tgan qismidan besh marta ko`p bo`lsa, hozir vaqt qancha?
Yechilishi: yig`indi 24 ga, bo`linma esa 5 ga teng. Demak, sutkaning o`tgan qismi soat va qolgan qismi esa soqtga teng.
2-masala. Onasining yoshi qizining yoshidan uch marta katta, otasi esa, onasi bilan qizining yoshi birgalikda qancha bo`lsa, shuncha yoshda, agar har uchalasining yoshini birga olganda hosil bo`lgan son eng kichik uch honali son bilan to`rtning yig`indisiga teng bo`lsa, ularning har biri necha yoshda bo`ladi?
Yechilishi: hammasining yoshi birgalikda : 100 + 4 = 104 yosh. Onasiga bundan uch qismi, qiziga bir qismi va otasiga 3 + 1 = 4 qismi to`g`ri keladi. Bunday bo`laklardan hammasi bo`lib, 3 + 1 + 4 = 8 bo`lgan.
Demak, qizining yoshi : da ; onasi yoshda; otasi
yoshda. Xuddi shu usul bilan quyidagi masalalarni ham yechish mumkin.