1-7 Yongir o'chirish 2019. p65

Yong‘in o‘chirish avtomobilining dinamik tavsifi. Kuch va quvvat balansi metodlari umumiy kamchilikka ega bu metodlardan foydalanishda turli vaznli avtomobil transport vositalarining tortish-tezlashish xossalarini taqqoslash qiyin, chunki bir xil sharoitda harakatlanishda yo‘l qarshiligini yengish uchun zarur kuch va quvvatlar turlicha. E.A. Chudakov tomonidan taklif qilingan dinamik tavsifi metodi bu kamchilikdan xoli.
Avtomobil transport vositasining D dinamik omili deb quyidagi nisbatga aytiladi:
D = (P_k—P_v)/Gg. (7.43)
Agar (6.43) tenglamaning o‘ng qismiga P_k va P_v (7.4) va (7.21) qiymatlar qo‘yilsa, unda o‘zgartirishdan so‘ng dinamik omilni hisoblash formulasiga ega bo‘lamiz:
(7.44)
buni avtomobil transport vositasining yurituvchi g‘ildiraklarida dvigatel va transmissiya ta’minlashi mumkin.
Agar P_k (7.37) qiymatni qo‘ysak, unda dinamik omilni hisoblash formulasiga ega bo‘lamiz:

(7.45)

^Dy = V + 3( j / g⁾,
buni berilgan shartlarda harakatlanish uchun ta’minlash kerak.
Amalga oshiriladigan R_k ning yurituvchi g‘ildiraklarning yo‘l bilan ulanish kuchlarini hisobga olish uchun (7.10) formula bo‘yicha tortish kuchining chegara qiymatidan foydalanish kerak. Avtomobil P_rf g‘ildiraklar yo‘l bilan ulanish kuchi cheklanganligi tufayli quyidagidan katta dinamik omilni amalga oshira olmaydi:
Dj =(P. - P_B)/ Gg. (7.46)
Avtomobil transport vositasining v tezlik va j tezlanish bilan berilgan yo‘l sharoitlarida (у/ yoki a, f) uzoq vaqt harakatlanishi quyidagi shart bajarilganda imkonli:

(7.47)

Др> D > Dy.
To‘liq uzatmali yong‘in o‘chirish avtomobilining kichik tezlikda (P_B=0) ravon harakatlanishida (f=0) (7.48) shart (7.40) va (7.46) formulalarni hisobga olib quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
ф > D > ф . (7.48)
Ikki va uch o‘qli yong‘in o‘chirish avtomobillari gorizontal yo‘lda (a=0) kichik tezlikda (P_B=0') ravon harakatlanishida (/=0) (7.48) shart (7.36), (7.39) va (7.46) formulalarni hisobga olib quyidagicha yoziladi:

(6.49)

(G3₄/G) ф > D > ф .
Avtomobilning dinamik tavsifi D(v) deb turli uzatmalarda harakat tezligidan dinamik omilga D (7.45) bog‘liqlikka aytiladi.
Dinamik tavsifni ko‘rish uchun quyidagilar zarur:
M_e dvigatelning tashqi xarakteristikasida (7.9-rasm) n_di ning bir nechta qiymatlarini va ularga mos keluvchi M larni topish. (7.2) formuladan M_di ni aniqlash.
(7.40) formula bo‘yicha birinchi uzatmada n ga mos keladigan v_; ni aniqlash.
(7.45) formula bo‘yicha birinchi uzatmada v_; ga mos keluvchi D. ni aniqlash. Har bir navbatdagi uzatma uchun hisoblarni 2 tartibdan takrorlash.
D(v) dinamik tavsif bo‘yicha v_max, a_max va v_mjn aniqlanadi.
Chayqalishga qarshilik koeffitsienti/va qiyaligi a bo‘lgan yo‘l qismida v_t_ ni aniqlash uchun D(v) dinamik xarakteristika ordinatalar o‘qi bo‘yicha y koeffitsient qo‘yish ((7.38) formula), D va y ning masshtabi bir xil bo‘lishi lozim) va absissalarning to‘g‘ri, parallel o‘qlarini o‘tkazish kerak. Bir necha holat mavjud:

1. 
   Agar ychiziq (7.7-a rasmdagi 1 to‘g‘ri chiziq) dinamik tavsifini bir nuqtada kesib o‘tsa, unda v_m(!x=v_v chunki bu tezlikdan oshganda (7.48) shart bajarilmaydi. Y ga qarab bu kesishuv har qanday uzatmada bo‘lishi mumkin.
   
2. 
   Agar ychiziq (7.7-a rasmdagi 2 to‘g‘ri chiziq yoki 7.7-b rasmdagi 3 to‘g‘ri chiziq) dinamik tavsifini kesib o‘tmasa, unda karburator dvigatelli yong‘in o‘chirish avtomobilining drossel qopqog‘i to‘liq ochiq bo‘lganida yoki dizel dvigatelli avtomobilda yoqilg‘i maksimal berilishida avtomobilning ravon harakatlanishi imkonsiz, chunki D>D^ va yong‘in o‘chirish avtomobilining tezlanishi boshlanadi. Ravon harakatni ta’minlash uchun haydovchi karburator dvigatelning drossel qopqog‘ini biroz yopishi yoki dizel dvigatelda yoqilg‘i berilishini kamaytirishi kerak. Yong‘in o‘chirish avtomobilining maksimal tezligi dvigatel tirsak valining maksimal yo‘l qo‘yiladigan burchak tezligi bilan cheklanadi. Masalan, beshinchi uzatmada harakatlanganda v_m(^= V2 va ikkinchi uzatmada harakatlanganda ^Vma.= ^V3.
   

7.7-rasm. Yong‘in o‘chirish avtomobilining dinamik tavsifi:
a — uzatmalar almashtirishning 5 — pog‘onali qutisiga ega avtomobil transport
vositasining shassisiga; b — uzatmalar almashtirishning 4 — pog‘onali qutisiga
ega avtomobil transport vositasining shassisiga; I—V uzatmalar.

3. 
   Agar y chiziq (7.7-rasmdagi to‘g‘ri chiziq) dinamik tavsifini ikki nuqtada kesib o‘tsa, unda yong‘in o‘chirish avtomobili ham V4 tezlikda, ham v₅ tezlikda ravon harakatlanishi mumkin.
   
4. 
   Agar у chiziq (7.7-b rasmdagi 5-to‘g‘ri chiziq) dinamik tavsifidan yuqorida bo‘lsa, unda (7.48) shart bajarilmaydi va у ning bunday koeffitsientida yong‘in o‘chirish avtomobilining ravon harakatlanishi imkonsiz.
   

a_max ni aniqlash uchun dinamik tavsif bo‘yicha yong‘in o‘chirish avtomobili birinchi uzatmada o‘tishi mumkin bo‘lgan yo‘lning D = D^^. maksimal qarshiligini topish (7.7-rasm) va keyin (7.46) formula bo‘yicha/vay=0 ma’lum koeffitsientlarda a_max ni hisoblash kerak. (7.16) va (7.36) formulalardan foydalanib, quyidagini aniqlash mumkin:

f.
(7.50)
V_mjn tezlik qoidaga ko‘ra, faqat pastki (birinchi) uzatma uchun aniqlanadi (7.7-rasm).
Qattiq qoplamali sirt bo‘yicha harakatlanishda yong‘in o‘chirish avtomobi­lining v_min ni aniqlash uchun dvigatelning tavsiflarini bilish va yong‘in o‘chirish uskunasi, masalan nasosga uzatiladigan M_d dvigatelning aylantirish momentidan foydalanishini hisobga olish kerak.