1-7 Yongir o'chirish 2019. p65

Yong‘in o‘chirish avtomobilini ko‘tarishga qarshilik kuchi. Yong‘in o‘chirish avtomobilini ko‘tarishga qarshilik kuchi P, H, vazn kuchini tashkil etuvchisi hisoblanadi (7.1-rasm)':
P. = sina. (7.15)
a o‘rniga i qiyalik berilishi mumkin. Qiyalik foiz i % va promil i, ^o/_oo da ifodalanishi mumkin. Yo‘l qiyaligi i (7.1-rasm) nisbatni o‘zida namoyon etadi i = h/S. = tga, (7.16)
bu yerda h. — yo‘l do‘ngligi; Y — yo‘l botiqligi. i, i % va z. °0_o o‘rtasida nisbat mavjud:
i O0o = Ю/ O0o = Ю³ /• (⁷.¹⁷)
Yo‘l do‘ngligi kichik burchakda bo‘lganida (|й| < 10°) tg a = sin a
P, = Ggi. (7.18) deb hisoblash mumkin.
Avtomobil transport vositasining ko‘tarilishga qarshilik kuchini yengish uchun zarur A, kVt quvvat quyidagi formula bilan aniqlanadi:
N_f = P.v10^—3 = (Ggsina)v10^—3. (7.19)
Bu yerda G kg larda; g m/s² larda; v m/s larda.
|й| < 10° bo‘lganida
A.= (Ggi)v10 ³ (7.20)
deb hisoblash mumkin.
Havoning qarshilik kuchi. Harakatlanayotgan yong‘in o‘chirish avtomobili dvigatel quvvatining bir qismini havoning ko‘chishiga va uning avtomobil transport vositasining sirtiga ishqalanishiga sarflaydi.
Havoning qarshilik kuchi P_B, N, quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Pa = K_sFv² , (7.21)
bu yerda F — old yuza, m²; K_B — suyrilik koeffitsienti, (N- s²)/m⁴; v — avtomobil tezligi, m/s.
Old yuza deb avtomobil transport vositasining avtomobil bo‘ylama o‘qiga perpendikular tekisligi proeksiyasining yuzasiga aytiladi. Old yuzani yong‘in o‘chirish avtomobili umumiy ko‘rinishining chizmasi bo‘yicha aniqlash mumkin.
Yong‘in o‘chirish avtomobilining aniq o‘lchamlari bo‘lmaganida old yuza quyidagi formula bilan hisoblanadi:

Bu yerda В — iz, m; H₅ — yong‘in o‘chirish avtomobilining gabarit balandligi, m.
Suyrilik koeffitsienti aerodinamik quvurda avtomobil yoki uning modeliga havo yo‘naltirgan holda, avtomobil transport vositasining har bir modeli uchun tajribaviy aniqlanadi. K_B koeffitsienti avtomobilning 1 m/s tezlik harakatida uning 1 m² old yuzasi yaratadigan havo qarshiligining kuchiga teng. Yuk avtomobillari shassisidagi yong‘in o‘chirish avtomobillari uchun ^_B=0,5—0,6 (N-s²)/m⁴, yengil avtomobillar uchun A’_B=0,2—0,35 (N-s²)/m⁴), avtobuslar uchun A_B 0,4 0,5 (N-s²)/m⁴.
To‘g‘ri chiziqli harakatda va yon tomondan shamol bo‘lmaganida R_v kuchni avtomobilning massa markazi yoki old yuzaning geometrik markazi orqali o‘tadigan avtomobil transport vositasining bo‘ylama o‘qi bo‘ylab yo‘naltirish qabul qilingan.
Havoning qarshilik kuchini yengish uchun zarur N_B, kVt quvvat quyidagi formula bilan aniqlanadi:
N_B = P_Bv10^—3 A_B7r10 ³. (7.23)
Bu yerda F m² larda, v m/s larda.
v j 40 km/soat bo‘lganida havoning qarshilik kuchi kichik va yong‘in o‘chirish avtomobili bunday tezliklarda harakatlanganida hisoblarda uni hisobga olmaslik mumkin.