1-амалий машғулот: Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнатни муҳофаза қилиш” тўғрисидаги қонунини ўрганиш

7-амалий машғулот: Электр тизимини нолга улаб ҳимоя қилиш 
тизимини ҳисоблаш 
Мавзу режаси: 
1. Ҳимоялаш учун нолга улаш схемаси билан танишиш. 
2. Ҳимоя воситалари ва асбоблари. 
Электр токидан жароҳатланишни олдини олиш учун профилактик 
тадбирлар муҳим рол ўйнайди. Булар қуйидагилардир. 
1. Ток юрувчи қисмларни ишончли ихоталаш. 
2. Ток юрувчи қисмларни тўсиш. 
3. Ҳимоялаш мақсадида ерга улаш. 
4. Ҳимоялаш мақсадида нол симига улаш. 
5. Ҳимоялаш мақсадида узиб қўйиш. 
Ушбу амалий машғулотда ҳимоялаш мақсадида нолга улаш ва ўзиб 
қўйиш тадбирларини кўриб чиқамиз. Бунда аввалдан ерга улаб қўйилган нол 
симига машиналарнинг ток юрмайдиган қисмлари ўтказгич орқали уланади. 
Cабаблари: маълумки тупроқ ҳар турлидир, қумлоқ, соф тупроқ, нам тупроқ, 
қуруқ, тошлоқ, гранитли ва ҳ.к. Албатта уларнинг қаршилиги ҳар хил. 
Шунинг учун қаршилиги катта бўлган ерларда бир ердан ( масалан 
трансформаторда) нол симни ерга улаб бошқа барча машиналарни шу нол 
симига улаш қулайроқдир (7.1-расм). 
 
7.1-расм. Ҳимоялаш учун нолга улаш схемаси. 
 
Ҳимоялаш учун узиб қўйиш бу электр ускуналарида кишини ток уриш 
ҳавфи пайдо бўлганда автоматик равишда ўчириб қўйиш тизимиидир (7.2-
расм). 

---

7.2-расм. Ҳимоялаш учун узиб қўйиш схемаси. 
Электр ускуналарини бошқарувчи ишчини электр токи уришидан ҳимоя 
қилиш учун қуйидаги воситалар ва асбоблар қўлланади (7.3-расм): 
1. Ихоталовчи- кишини ток ўтаётган қисмлардан тўсади, ихоталайди. 
Масалан: диэлектрик қўлқоплар, калишлар, ботилар, резина гиламлар, 
поёндозлар, тагликлар, штанга ва қисқичлар дастаги ток ўтказмайдиган 
қилиб ишланган асбоблар. 
2. Кучланиш кўрсаткичлар. 
3. Кўчма ва вақтинчалик ерга уловчилар, тўсқичлар ва огоҳлантирувчи 
плакатлар. 
4. Ҳимояловчи воситалар: кўзойнаклар, газниқоблар, распираторлар ва 
ҳ.к. 
5. Баландда ишлаш мўлжалланган мосламалар, стремяка нарвонлар, 
монтерлар тирноқлари (оёққа боғлаб столбага чиқадиган асбоб), монтер 
камарлари ва ҳ.к. 
7.3-расм. Ток уришидан ҳимоя қилиш учун восита ва асбоблар. 

---