Benzolning elektron tuzilishi. Benzol molekulasida uglerodning har qaysi atomi sp3–gibridlanish holatida bo`ladi. U ikkita qo`shni uglerod atomlari va vodorod atomi bilan uchta -bog`lanish orqali bog`langan. Natijada yassi oltiburchaklik hosil bo`ladi: C ning oltita atomining hammasi va barcha -bog`lanishlar C-C va C-H bitta tekislikda yotadi. Gibridlanishda ishtirok etmaydigan to`rtinchi elektronning (p-elektronning) elektron buluti gantel shaklida bo`ladi va benzol halqasining tekisligiga perpendikulyar yo`naladi. Qo`shni C atomlarining bunday p-elektron bulutlari halqa tekisligining usti va ostida bir-birini qoplaydi. Natijada oltita p-elektron umumiy elektronlar buluti va barcha C atomlari uchun yagona kimyoviy bog`lanishni hosil qiladi. Katta elektron zichlikning ikkita sohasi -bog`lanishlar tekisligining ikkala tomonida joylashadi.
-elektron buluti C atomlari orasidagi masofaning qisqarishiga olib keladi. Benzol molekulasida bu masofalar bir xil va 0,14 nm ga teng. Oddiy va qo`shbog`larda bu masofalar tegishlicha 0,154 va 0,134 nm bo`lur edi. Demak, benzol molekulasida oddiy bog`lanishlar ham, qo`shbog`lar ham yo`q. Benzol molekulasi – bitta tekislikda yotadigan bir xil CH-guruhlardan tekib topgan barqaror olti a`zoli sikldir. Benzolda C atomlari orasidagi barcha bog`lanishlar teng qimmatli bo`lib, benzol yadrosining o`ziga xos xususiyatlari ana shu tufaylidir. Bu holni benzolning ichiga chizilgan to`g`ri to`rtburchaklik shaklidagi struktura formulasi eng aniq aks ettiradi. Lekin ko`pincha qo`shbog`larni ko`rsatgan holda Kekule formulasidan ham foydalaniladi.
Benzolning gomologik qatori. Benzol gomologik qatorining umumiy formulasi CnH2n-6. Gomologlarni benzolning molekulasidagi bitta yoki bir nechta vodorod atomlari o`rnini turli xil uglevodorod radikallari egallagan hosilalari sifatida qarash mumkin. Masalan:
C6H5CH3 C6H4(CH3)2 C6H5C2H5
Do'stlaringiz bilan baham: |
