1. Axborot tizimlari tushunchasi Biznesda axborot tizimlari. Axborot tizimlarning turlari Axborot tizimlari tushunchasi «Tizim»

Mini Kompyuterlar (kichik Kompyuterlar)- hajmi va bajaradigan amallar 
tezligi jihatidan blok Kompyuterlardan kamida bir pog‘ona pastdir. Shuni aytish 
joizki, ularning gabariti (hajmi) tobora ixchamlashib, hatto shaxsiy Kompyuterdek 
kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bunday Kompyuterlar turkumiga ilk 
bor yaratilgan PDP-11 (Programm Driver Processor-dasturiy boshqaruv 
protsessori), ilgari harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan VAX, SUN turkumli 
Kompyuterlar, IBM 4381, Hewlett Packard firmasining HP 9000 va boshqa mini 
Kompyuterlar misol boʻla roladi.
Shaxsiy Kompyuterlar-hozirda 
koʻpchilik 
foydalanuvchilar IBM rusumidagi Kompyuterlardan keng 
foydalanishmoqda. 
IBM 
rusumiga 
mos 
Kompyuterlar deganda, ham programma ta‘minoti 
mosligi, texnik ta‘minoti mosligi, ya‘ni bir-biriga mos 
kelishi nazarda tutilgan. Bunday Kompyuterlar Pentium 
3,4 va 750-1000 megagertsni, xotira hajmi 64128, 512
megabaytni tashkil qiladi.
U quyidagi qurilmalardan tashkil topgan:
- sistema bloki
- monitor
- klaviatura
- sichqoncha 
- tashqi qurilmalar 
- Sistema bloki- yassi (desktop) yoki minora (town) koʻrinishida ishlab 
chiqariladi. Kompyuterning asosiy qismlari sistema blokida joylashgan 
boʻlib, ular quyidagilardir:
- Tezkor xotira (RAM- Random Access Memory –ixtiyoriy kirish 
mumkin boʻlgan mikroprotsessor. Tezkor xotira qurilmasi registrlardan 
tashkil topgan.
- Registr-ma‘lumotlarni ikkilik shaklida vaqtinchalik saqlab turish 
uchun moʻljallangan qurilma. Har bir registr oʻz navbatida triggerlardan 
tashkil topgan. Trigger-bu kichik kondensator boʻlib, u elektr toki bilan 
zaryadlangan holda 1 ni , aks holda 0 ni ifodalaydi. 
- Registrdagi triggerlarning miqdori Kompyuterni necha razryadli 
ekanini bildiradi. Registrlar-bu yacheykalar deb xam yuritiladi. Bu 
yacheykalarning xar bir razryadida bir bit axborot joylashadi ya‘ni 0 yoki 1
- Razryadlar soni deganda bir vaqtda qayta ishlanadigan ikkilik 
razryadlar soni tushiniladi. 
- Qurilmalar nazoratchilari (bu kontrolerlar, adapterlar, elektr manbai 
bilan ta‘minlash bloki).
- Yumshoq disk qurilmasi (FDD-Floppy Disk Driver)
- Qattiq disk qurilmasi (HDD-Hard Disk Driver)
- Faqat oʻqish uchun moʻljallangan lazer disk qurilmasi (CD-ROM 
Compact Disk Read Only Memory), shinalar, modem va boshqa 
qurilmalardan iborat.

---

- Sistema blokiga uning parallel (LPT) va ketma-ket (COM) portlari 
orqali koʻplab tashqi qurilmalarni ulash mumkin.
- Ular mos ravishda LPT1, LPT4 va COM1 – COM3 deb nomlanadi. 
Odatda LPT portga printer va COM portga faks-modem, sichqoncha va 
boshqa qurilmalar ulanadi.
- Monitor. Monitor (displey) Kompyuterda matn va grafik 
ma‘lumotlarni tasvirlash koʻrish uchun ishlatiladi. Monitorlarning har xil 
koʻrinishlari mavjud, ya‘ni ular oʻzidan chiqaruvchi past radiatsiyali (Lowe 
radiation) soʻzlarini uchratish mumkin. Shuning uchun inson organizimiga 
tas‘iri juda kam miqdorda boʻlgan 17-21 dyuymli SVGA (Super Video Grafic 
Adapter-ya‘ni katta video grafik adapter) monitorlar ishlab chiqarilmoqda.
- Tasvirlash qobiliyati ekranning gorizontal va vertikal nuqtalar soni 
bilan beriladi. Masalan: 14 dyuymli Kompyuterlarda tasvirlash qobiliyati 800 
x 600, 15 dyuymli monitorda 1024 x 768, 17 dyuymli monitorda 1280 x 1024 
va 21 dyuymli monitorda 1600 x 1200. Bundan tashqari ularning yana bir 
xususiyati piksellar sonining kata kichikligidir. Tasvirlash qobiliyati 800 x 
600 ga teng boʻlgan monitorlarda piksel 0,31 mm ga , 1024 x 768 ga teng 
boʻlgan monitorlarda esa piksel 0,28 yoki 0,25 mm teng boʻlishi kerak. 
Monitorning tez ishlashi adapterga bog‘liq. Matn rejimida monitor tez 
ishlaydi, grafik rejimda sekinroq ishlaydi. Ularni tez ishlashini oʻrnatish 
mumkin.
- Modem. Kompyuter telefon tarmog‘i orqali axborot almashish 
maqsadida ishlayotganida, telefon tarmog‘idan olingan signalni qabul 
qiluvchi va uni raqamli axborotga aylantiruvchi qurilma kerak boʻladi. 
Qurilmaning kirishida axborot modulyatsiya qilinadi, chiqishida esa 
demodulyatsiyaga uchraydi, shundan modem nomi kelib chiqqan. 
Modemning asosiy vazifasi Kompyuterdan kelgan signalni telefon tarmog‘i 
ish chastotasi diapozoniga mos chastotadagi elektr signaliga aylantirib 
berishdan iborat. Bu tarmoqning akustik kanalini modem quyi va yuqori 
chastota yoʻlaklariga ajratadi. Quyi chastotali yoʻlak ma‘lumotlarni 
uzatishda, yuqori yoʻlakli chastotalar esa qabul qilish uchun qoʻllaniladi. IBM 
rusumidagi Kompyuterlarni ishlab chiqaruvchi firmalar:
- IBM, Compaq, Hewlett-Packard, Packard Bell, Toshiba, Apple,