1. Balalarda waqtin shamalawğa úyretiw wazıypalari Har túrli gruppa jasindag’i balalardiñ waqtin shamalawğa ùyretiw Juwmaqlaw Paydalanilğan adebiyatlar Kirisiw

Úlken mektep jasındaǵı balalardiñ waqtın shamalawğa úyretiw
Insannig kúndegilik jumıs iskerliginde waqıt júdá zárúrli orın tutadı. waqtına qaray óz jumıs iskerligin baslaydı., háreketlerin tezlestiredi yamasa páseytiwtiradi, waqıtta beyimlesiwdi talap etedi. waqtın seziw insandı waqtın tejewge, odan ónimli paydalanıwǵa háreket etiwge odaydı.
waqıt oqıwshınıń oqıw turmısında basqarıwchanlik rolin oteydi. B. G. Ananeva baslıqlıǵında psixologo — pedagogikalıq tekseriwler ótkerilip, ol jaǵdayda balalardıń intellektual rawajlanıwı oqıw jılı protsessida baqlanadı. Bul tekseriw sonı kórsetedi, balalardıń hesh birinde waqıtqa iykemlesiw, bilimleriniń ózlestiriwdiń bóleligi, qábiletleriniń rawajlanıwı kórinedi.
Mektepke kelgen kópshilik balalarda waqtın ózlestirmegenligi bir qansha qosımsha qıyınshılıqlardı tu'diradi. Birinshi klass oqıwshıları sabaqǵa keshikmasliklari, waqıtında úyine berilgen tapsırmalardı atqarıp barıwları kerek, bulardıń barlıǵına ulgurushlari kerek. Bul talaplardıń barlıǵına tolıq juwap beriw ushın balalardı bog'cha jasından tárbiyalanǵan hám tayarlanǵan bolıwı kerek.
Gúzetiwler sonı kórsetedi, úlken mektep jasındaǵı balalar waqıt intervalları, waqıt bólimlerin, óz háreketleri menen bóle halda alıp bara aladılar. Olar ózleri ǵárezsiz waqıt aralıqların bahalay aladılar. Óz háreketlerin málim háreketde baslap, málim waqıtta tawisa aladılar.
waqtın biliwdiń eń zárúrli faktorları :
1. Bala qaysı waqıt haqqında gáp bar ketip atırǵanın, ǵárezsiz waqıt orali'ini biliwi, waqıt haqqında, saattan paydalanıwdı biliwi kerek.
2. Balalardıń túrli háreketlerinde olarǵa málim waqıt bólekleri haqqında, berilgen tapsırmanı málim waqıtta orınlawǵa ulgurish múmkinligin túsindiriw.
Balalarǵa saatqa qaramastan óz sezimlerine qaray waqtın seziwdi, rawajlandırıw. Úlkenler bul ilmiy tájriybelerdiń ózlestiriwde onıń kontrolligi.
Tayarlaw gruppa balaları menen waqtın seziwdi 1, 3, 5, 10 minut aralıqları menen tanıstırıwdan baslaymız, 1 minut bul birinshi waqıt baslanıw haqqındaǵı birlik esaplanadı. Turmısda kóbinese «bir minutqa», «bir minuttan so'ng», «bir minut kútip turing» sıyaqlı sóz dizbegiler tez-tez isletilip turıladı. Bunda jumıstı uyushtirish hám metodika jumısları tómendegishe boladı :
1. Balalardı 1, 3, 5 hám 10 minut ótiwi menen tanıstırıw bunda sekundamer, qum saatlardan paydalanıladı.
2. Bul waqıtlardıń ótiwin túrli háreketlerge bóle halda ótkeriw.
3. Balalardı kórsetilgen, belgilengen waqıtacha berilgen tapsırmalardı orınlawǵa úyretiw.
Jumıslar bir neshe basqıshda ótkeriledi:
1-basqıshda belgilengen waqıt ishinde berilgen tapsırmanı orınlaw, bunda qum saatlarda atqarıladı. Tárbiyashi mudami balalarǵa baha berip baradı, olardıń ózlestiriwlerine qaray, bahalanadı.
2- basqıshda waqtın ótiw aralıqların bahalaw, tárbiyashi bunda da bahalab baradı.
3- basqıshda aldınan waqıt aralıqların, onıń ótiwlerin planlastırıw. Bunda da qum saatlarınan paydalanıladı.
4- basqıshda bolsa waqtın bahalaw, onıń dawam etiw waqtinı turmıs menen bóle halda aparıwdı úyretiw.
Programma materialı tómendegi mash'ulotni óz ishine alıp, tómendegi tapsırmalar qóyıladı.
1. Balalardı 1 minut ótiw dawamı menen tanıstırıw.
2. Túrli jumıs xızmetleri dawamında qum saatı menen waqıt ótiwin kontrol qılıw.
3. Berilgen tapsırmanı waqıtında orınlaw kónlikpesin payda etiw.
Juwmaqlaw
Usi jumis barisinda mektepge shekem tálim shólkemleri úlken hám tayarlaw gruppalarında dógerek -átirapda móljel alıw, sutkaliq bólimleri, waqtın shamalaw hápte kúnleri keshe, búgin, erte, oń, shep, arqa, hám aldın uzaq, jaqın sıyaqlı matematikalıq túsiniklerdi úyretiw jáne bul processda qollanılatuǵın oyınlar haqqında maǵlıwmatlarğa iye boldim. Balalardıń átirap daǵı zatlardıń ózine salıstırǵanda jaǵdayın sóz menen ańlatıw kónlikpesin bekkemlew ushın ońında, shepte, aldında, orqada, uzaqta, jaqında sıyaqlı sózlerden paydalanıliwi haqqinda bilip aldım.


Paydalanilğan adebiyatla
1. “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yiladigan Davlat talablari” O`RMTV Toshkent-2018
2. “Ilk qadam” Davlat o’quv dasturi O`RMTV Toshkent-2018
3. M.E.Jumayev. “Bolalarda boshlang`ich matematik tushunchalarini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi” Toshkent. «Ilm-Ziyo» Qo’llanma - 2013.
4. Z.A.Raxmonqulova, N.Qurbonova “Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish” O`zRXTB. MMXQTMORO`MM “Lider press” Toshkent 2009
5. ZiyoNET. Ta`limportali. www.ziyonet.uz
6. www.google.uz