1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti

Elektr maydondan  veterinariya  terapiyasida foydalanish.  

(Franklin nazariyasi). 

Biologik to’qimalarning qarshiligi unchalik katta bo’lmagan obyektlardir. 

Ularning qarshiligi elektr maydoni ta’sirida o’zgaradi. Odam organizimidan 

o’tuvchi tok kuchi uning qarshiligidan bog’liq. Terining solishtirma qarshiligi 10

3

 

Om.m. sog’lom teri. Teri quruq bo’lsa, qo’l uchlari orasidagi qarshilik 15000 Om. 

Ayniqsa otning qarshiligi kichik. Odam uchun havfsiz bo’lgan tok kuchi otni 

o’ldirishi mumkin. Tajribalarning ko’rsatishicha, sitoplazma, tirik hujayra, ayrim 

to’qimalarning o’zgarmas tok qarshiligi ancha kattadir. Turli to’qimalar elektr 

o’tkazuvchanligi bir-biridan ancha farq qiladi. Orqa miya suyuqligi, qon, limfa 

tokni yaxshi o’tkazadi, muskullar, jigar, Yurak, o’pka muskullari tokni yomonroq 

o’tkazadi. Yog’ va suyak to’qimalari, teri ulardan ham yomon o’tkazadi. 

Hujayraning elektr xossalari ham ancha murakkabdir. Sitoplazmaning solishtirma 

qarshiligi 0,1 dan 300 Om.m. chegarasida yotadi. Hujayra menbranasi 1 sm

2

 

yuzining qarshiligi 10

3

–10

4

 Om.m.gacha bo’ladi. Biologik sistemalardan tok 

o’tishiga hujayrada ro’y beradigan qutblaniµsh hodisalari ancha ta’sir qiladi. 

Elektr maydon ta’sirida qarama-qarshi yo’nalishda turli ishorali ionlar 

to’planadi. Bu ionlar konsentrasiyasi ma’lum bir miqdorga teng bo’lgach, 

dielektrik qatlam «teshiladi», ya’ni hujayra menbranasi orqali tok o’ta boshlaydi. 

Kuchsiz toklarda menbrana umuman «teshilmaydi», chunki bunda hujayraning ikki 

uchida to’planayotgan ionlar issiqlik harakati tufayli sochiladi. Demak 

to’qimalarning elektr toki tomonidan ta’sirlanish bo’sag’anasi mavjud bo’lib, 

undan past tokda tirik organizm tok ta’sirini sezmaydi. Tokning ta’siri sezilarli 

bo’lishi uchun hujayra sirtida ma’lum miqdorda zaryad to’planishi shart, buning 

kq

kJt

m





---

uchun ma’lum bir vaqt kerak. Bo’sag’a tokining vaqtga bog’lanishi Veyss 

formulasi orqali ifodalaniladi. 

в

t

a

J





   Tok kuchi kuchlanishiga praporsional bo’lgani uchun Veyss 

formulasini qo’yidagicha yozishi mumkin. 

B

t

A

U





 Bunda, A,B,a,в –lar 

tajribadan topiladigan o’zgarmaslar.в yoki B - konstanta bo’sag’a tokning ko’p 

vaqt davomida ta’sir etuvchi minimal kuchini ko’rsatadi va uni REOBAZA deb 

yuritiladi. Ikki reobazaga (2B) teng tok kuchida organizmni ta’sirlashtirishga 

ketadigan vaqtga  XRONAKSIYA deyiladi. 

 

Xronaksiya kattaligi to’qimaning qo’zg’aluvchanligini ko’rsatadi va 

hayvonlar patalogik holatini aniqlashga imkon beradi. M: qishloq xo’jaligida 

parrandalarga 60 Db dan Yuqori shovqin bilan ta’sir etilsa qushlarning 

xronaksiyasida o’zgarish ro’y beradi, shu bilan birga ularning fiziologik holati 

yomonlashadi va tuxum tug’uvchanligi pasayadi.Shu sababli xronaksiyani o’lchash 

orqali ayrim kasalliklarni aniqlash mumkin. Kuchsiz toklar terapivtik ta’sirga ega, 

kuchsiz o’zgarmas toklar bilan davollash usuliga galyanizasiya deyiladi. Bu 

usuldan XIX asr boshlarida foydalanila boshlaganlar. Elektrodlar joylashishi 

o’rniga qarab ta’sir teridan nerv hujayralari orqali u yoki bu ichki organga 

uzatiladi. Natijada tok ta’sirida almashish va funksional xossalarda o’zgarishlar 

ro’y beradi. Teri va ichki organlarning tok ta’siriga javob reaksiyasi tufayli 

kopelyarlar reflektor tarzda kengayadi, hujayra menbranalarning o’tkazuvchanligi 

o’zgaradi va hokazolar.