1-bob. O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdosining rivojlanish tendentsiyalari

2.2 Tashqi savdoni tarifsiz tartibga solish


Eksport va importga soliq solish
Eksport va import bojxona to‘lovlari bilan bir qatorda, asosan, qat’iy belgilangan 20% stavkada qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortiladi. Eslatib o‘tamiz, Bojxona kodeksiga muvofiq, import yetkazib berish uchun qo‘shilgan qiymat solig‘ini hisoblash uchun asos bojxona to‘lovlari va aktsiz solig‘i hisobga olingan holda tovarlarning bojxona qiymatidan kelib chiqib hisoblanadi.
Import yetkazib berishda qo‘shilgan qiymat solig‘ini belgilashda qator imtiyozlar va istisnolar mavjud. Bir qator mahsulotlar – don, chorva mollarini import qilishda QQS pasaytirilgan stavkada (2000 yilda – 15 foiz stavkada) solinadi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qator qarorlarida import qilinadigan texnologik asbob-uskunalar va qishloq xo‘jaligi texnikalari qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘lashdan ozod etilishi ko‘zda tutilgan.
O‘zbekistonda eksport-import operatsiyalarini tartibga solish maqsadida aktsiz solig‘idan foydalanish keng tarqaldi. Bu turkumga ayrim turdagi mahsulotlar importiga aksiz solig'i, eksportga aksiz solig'i kiradi. Bundan tashqari, qo‘shimcha aksiz solig‘i, shuningdek, jismoniy shaxslar tomonidan import qilinadigan iste’mol tovarlari – “shatl treyderlar” tomonidan olib kirilishida undiriladigan 50 foizlik qo‘shimcha yig‘imni ham o‘z ichiga olishi mumkin.
Hozirgi vaqtda import qilinadigan iste'mol tovarlari uchun aksiz solig'i stavkalari 5 foizdan 90 foizgacha o'zgarib turadi va 43 iste'mol tovarlari guruhi uchun belgilangan, import qilinadigan tovarlar uchun aksiz solig'ining o'rtacha stavkasi esa 30 foizni tashkil etadi. Eksport aktsiz solig‘i qiymatining 50 foizi miqdorida belgilanib, asosan xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar mahsulotlariga, qurilish materiallariga nisbatan qo‘llaniladi, bu esa mamlakat eksportini rivojlantirishga to‘sqinlik qilmoqda. Ko‘rsatilgan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar va ularning rasmiy dilerlari tomonidan erkin konvertatsiya qilinadigan valyuta eksporti ushbu soliqni to‘lashdan ozod qilinadi.