1-bob. O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdosining rivojlanish tendentsiyalari

3-BOB. O‘ZBEKISTONDA TAShQI SAVDO RIVOJLANISHINI ANGLATGAN ASOSIY OMILLAR.


3.1 Iqtisodiyotni erkinlashtirish

Iqtisodiyotni liberallashtirish va bozor islohotlarini chuqurlashtirish yo‘lidan o‘tgan O‘zbekiston Respublikasida islohotlarning asosiy ustuvor vazifalari qatoriga quyidagilar kiradi: chuqur tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirishni nazarda tutuvchi ochiq iqtisodiyotni barpo etish va bu jarayonga mamlakatni keng jalb etish. jahon integratsiya jarayonlari. Shu bilan birga, eksport salohiyatini rivojlantirish, ichki bozorni sifatli tovarlar bilan to‘ldirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish ko‘p jihatdan investisiyaviy faollikni kuchaytirishga bog‘liq.

Investitsion siyosatning ijobiy tendentsiyalari uchun asos 1995 yilning ikkinchi yarmidan boshlab, ularning moliyalashtirish manbalari tarkibi o'zgara boshlagan paytdan boshlab qo'yildi, bunda byudjetdan moliyalashtirish faqat ustuvor tarmoqlar uchun saqlanib qoldi.
2000-yilda ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirishga yoʻnaltirildi. 55,5%, 2001 yil - 60% sarflangan investitsiyalar umumiy hajmi. 2001 yilda ishlab chiqarish quvvatlarini qurish, kengaytirish, rekonstruksiya qilish va texnik qayta jihozlashga, barcha o‘zlashtirilgan investitsiyalarning 62,4 foizi asosiy kapitalga yo‘naltirildi.
Bu iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurishni quyidagi strategik yo'nalishlar bo'yicha amalga oshirish imkonini berdi: xom ashyoga birlamchi e'tiborni bartaraf etish va xom ashyoni qayta ishlash darajasini oshirish; rangli va qimmatbaho metallarni qazib olish va qayta ishlashni rivojlantirish; o'z yoqilg'i-energetika bazasini mustahkamlash; oziq-ovqat va iste'mol tovarlari bilan ta'minlash. Tarkibiy siyosatni amalga oshirishda sohaviy o'zgarishlarga, birinchi navbatda, bazaviy tarmoqlarni jadal rivojlantirish bilan bog'liq bo'lgan o'zgarishlarga alohida ustuvorlik beriladi. Bozor islohotlari yillarida respublika sanoat ishlab chiqarish strukturasi yanada progressiv bo‘ldi.
Agar 1996-1997 yillarda. O‘zbekiston yalpi kapital qo‘yilmalarining 18-19 foizini xorijiy investitsiyalar tashkil etgan, keyin 1998-2000-yillarda. ularning hajmi 26-28% gacha oshdi. 1996-2000 yillarda. xorijiy kapitalning katta qismi (95-99%) ishlab chiqarishning real sektoriga yoʻnaltirildi. Xususan, sanoat (84-87%), aloqa (6-11%), qishloq xoʻjaligi (1-1,3%) va transportda (0,1-0,5 % ). Shu bilan birga, respublikadagi eng yirik loyihalar davlat nazorati ostida amalga oshirilmoqda.
2005 yilda iqtisodiyotni isloh qilishning muhim yo'nalishlaridan biri iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonlarini kengaytirish va chuqurlashtirish bo'ldi. Soliq yukini kamaytirish, fiskal siyosatni liberallashtirish va unifikatsiya qilish, soliqqa tortish tartibini soddalashtirish, soliq va moliya organlari mas’uliyatini oshirish bo‘yicha aniq maqsadli siyosatni amalga oshirishga alohida e’tibor qaratildi.
2005 yilda yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig'i stavkasi 18 foizdan 15 foizga kamaytirildi, bu esa korxonalar ixtiyorida 40 milliard so'mga yaqin mablag'ni bo'shatish va ixtiyorida qoldirish imkonini berdi.
Yagona ijtimoiy to‘lov stavkalari 31 foizga, jismoniy shaxslarni soliqqa tortish tizimi o‘zgartirildi, mol-mulk solig‘i stavkalari 3,5 foizga tushirildi.
Kichik korxonalar uchun yagona soliq toʻlovi joriy etilgani, ayniqsa, tadbirkorlikni rivojlantirish uchun umumiy toʻlov 15,2 foizga nisbatan 13 foiz miqdorida alohida ahamiyatga ega boʻldi. Bu kichik biznes subyektlariga 2005 yilning ikkinchi yarmida qariyb 10 milliard so‘mni tejash imkonini berdi.
Soliq yukini yengillashtirish bo‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida davlat byudjetiga fiskal tushumlar 22,6 foizgacha kamaydi. Natijada o‘z aylanma mablag‘larini to‘ldirishga ketgan korxonalar ixtiyorida 130 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ qolib, korxonalarning moliyaviy ahvolini mustahkamlashga xizmat qildi.
Banklar tomonidan naqd pul mablag‘larini to‘siqsiz muomalaga chiqarish bo‘yicha cheklovlar bekor qilingani va talablarga qat’iy rioya etilishi, naqd pul tushumlarining to‘liq va o‘z vaqtida topshirilishi ustidan nazorat kuchaytirilgani bank-kredit tizimini liberallashtirishda katta qadam bo‘ldi.
Tijorat banklariga ularning Markaziy bankdagi vakillik hisob raqamlariga cheksiz kirish imkoniyatini ta’minlash, shuningdek, naqd va naqd pul muomalasini yanada unifikatsiya qilish, naqd pulsiz hisob-kitoblarning progressiv shaklini amaliyotga keng joriy etish bo‘yicha ko‘rilayotgan chora-tadbirlar muhim ahamiyat kasb etdi. plastik kartochkalardan foydalanish, ularning soni so'nggi bir yil ichida qariyb besh baravarga oshdi.
2005 yilda davlat tashqi savdoni liberallashtirish va jahon iqtisodiy munosabatlariga integratsiyalashuv yo'lidan yanada o'tdi. Bunga mahalliy mahsulotlar eksportini rag‘batlantirish, eksport-import operatsiyalarini bojxona-tarif tartibga solishni yanada takomillashtirish, bojxona to‘lovlarini unifikatsiya qilish, soliq va bojxona ma’muriyatchiligini soddalashtirishga qaratilgan aniq chora-tadbirlarning qabul qilingani ko‘maklashdi.