1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

Holizm – elementalizm
Abraham Masloudan ko'ra holizm pozitsiyasiga sodiq shaxs nazariyotchisini tasavvur qilish qiyin. Yuqorida ta’kidlanganidek, gumanistik psixologiyaning asosiy tamoyillaridan biri “bir butun sifatida shaxs”dir. Hatto boshqa gumanistik psixologlar orasida ham u o'z nazariyasida holizmning muhimligi bilan ajralib turadi (Maddi va Kosta, 1972).
Biz allaqachon Masloudan iqtibos keltirgan edik "Bu Jon Smitning oshqozoni emas, balki Jon Smit ovqatlanishni xohlaydi" (Maslow, 1987, 3-bet). Ammo Jon Smit ham xavfsizlikni, o'zini hurmat qilishni va boshqa narsalar qatorida o'zini namoyon qilishni xohlaydi. Maslouning insoniy holatlar haqidagi tushuntirishlarida shaxsning barcha jihatlari bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Umuman olganda, shaxs psixologik tadqiqot uchun yagona maqsadga muvofiqdir. Maslouning holizm pozitsiyasiga sodiqligi maksimal darajada harakat qiladi.
Konstitutsiyaviylik – ekologiya
Maslou nazariyasida yaqqol ko'rinib turgan erkinlikka urg'u bu taklifning qo'llanilishini pasaytirayotgandek tuyulishi mumkin. Agar insonlar asosan o‘zini shakllantirishda va o‘z taqdirini ijodiy belgilashda erkin bo‘lsa, inson xulq-atvorini shakllantirishda na konstitutsiya, na atrof-muhit muhim rol o‘ynamaydi. Biroq, Maslou konstitutsiyaga ko'proq ahamiyat berdi. Fiziologik ehtiyojlar, kelib chiqishi aniq konstitutsiyaviy, inson motivatsiyasini ko'rib chiqishda ehtiyojlarning butun ierarxiyasi modeli uchun asosdir. Aftidan, u bu kontseptsiyani individual farqlarni tushuntirishdan ko'ra, insoniyatning biologik umumiyligini tasdiqlash uchun ko'proq ishlatadi.
Maslou insonning barcha ehtiyojlari instinktoid yoki irsiy jihatdan belgilanadi, deb taklif qildi. U instinktoid atamasidan homo sapiens turlarining barcha vakillari uchun umumiy bo'lgan ehtiyojlarning biologik va genetik asoslarini ta'kidlash uchun foydalangan. Va shu bilan birga, u odamlarda hayvonlar kabi instinktlar yo'qligini ta'kidladi: “Odamlarda endi hayvoniy ma'nodagi instinktlar, ularga nima, qachon, qaerda, qanday va kim bilan qilish kerakligini aniq aytadigan imperativ, shubhasiz ichki ovozlar yo'q. Bizda faqat instinkt qoldiqlari qolgan” (Maslou, 1968, 191-bet). Bundan tashqari, u yuqori darajadagi ehtiyojlar zaif va qo'rquv, noqulay madaniy sharoitlar va noto'g'ri o'rganish tufayli osongina inhibe qilinadi yoki o'zgartirilishini taklif qildi. Boshqacha qilib aytganda, instinktoid ehtiyojlar insonga xos bo'lishiga qaramay, kuchli ekologik kuchlar ta'sirida o'zgarishi yoki hatto engib o'tishi mumkin. Biroq, Maslou nuqtai nazaridan, inson tabiati orttirilgan emas, balki tug'ma sifatdir.
Konstitutsiyaviylikning keyingi izlarini Maslouning metaneed va o'z-o'zini amalga oshirish kontseptsiyasida topish mumkin. Bular haqida yuqorida "tug'ma xohish", "instinktiv" va "insonga xos" kabi atamalar qo'llanilgan. Darhaqiqat, Maslou potentsialni amalga oshirish istagini insonning ajralmas qismi sifatida ko'rib chiqdi, balki u ega bo'lgan narsa sifatida emas. Bu motiv tug'madir. Maslou erta muhitning shaxsiyat rivojlanishiga ta'sirini tan olmadi, lekin bu omilga keyingi hissiy buzilishlarni keltirib chiqaradigan nihoyatda halokatli kuch bo'lgandagina ahamiyat bergan. Shunga qaramay, Maslou shaxsga atrof-muhit kuchlari ta'sirini inkor qilmasa ham, u butun tur uchun umumiy bo'lgan biologik ehtiyojlarni ta'kidladi. Bizning nuqtai nazarimizdan, Maslou nazariyasi konstitutsiyaviylikka mo''tadil amal qilishni aks ettiradi.