1-Bob Xojalik yurituvchi subektlarda auditning xalqaro standartlariga muvofiq auditorlik tashkilotlarining audit otgazish turlari va masalalari

2.2.1-jadval


Qisqacha xulosalar
Hozirgi xalqaro amaliyotda zamonaviy audit o'z obyektiga ko'ra
uch turga bo'lingan: (1) moliyaviy hisobotlar auditi; (2) moslik auditi;
(3) operatsion audit.
Auditorlik faoliyati o'z turiga ko'ra ikkiga bo'linadi: (1) tashqi audit;
(2) ichki audit. Tashqi auditl1i o'kazishdan maqsad: buxgalteriya hisoboti
to'g'ri va to'liq ma'lumotlarni aks ettirayotganini o'rganish yoki ishonch-
siz ma'lumotlami aks ettirayotgan hollarni aniqlash; korxona o'z
buxgalteriya hisobi va hisoboti tizimini ma'lum qonun-hujjatlarga asosan
yuritayotganini tekshirish; audit tekshiruvidan o'tayotgan davr uchun
korxona o'z daromad, xarajat va yakuniy moliyaviy natijalarini to'g'ri
aks ettirayotganini o'rganish. Tashqi audit yakunida auditorlik hisoboti
va xulosasi taqdim etiladi.
Tashqi audit o'z xususiyatiga ko'ra quyidagi ikki ko'rinishga ega:
(1) ixtiyoriy audit; (2) majburiy audit.Ixtiyoriy audit kompleks va
tematik asosda tashkil etilishi mumkin.
Majburiy audit - «Auditorlik faoliyati to'g'risidagi qonun" ning 10-
moddasiga muvofiq, qonun-hujjatlarda belgilangan tartibda, yuqori
turuvchi davlat muassasalarining talabi bilan korxona rahbariyati
buyurtmasiga asosan auditorlar tomonidan o'tkaziladigan audit
tekshiruvidir. Majburiy audit tekshiruvidan o'tishdan bosh tortish qonun
- hujjatlarda belgilangan tartibda javobgarlikka tortilishga sabab bo'ladi
Glossariy
Ixtiyoriy audit (arbitrary audits) — korxona rahbariyatining o‘z
qaroriga binoan qonim hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda o'tkaziladigan
audit tekshiruvi
Ichki Auditorlar Instituti — (Institute o f Internal Auditors) —ichki
auditorlarga professional ta’lim dasturlarini tayyorlash, standart va etika
normalarini ishlab chiqish, sertifikatlash dasturlarini amalga oshirish,
ichki audit sohasida ilmiy tadqiqot izlanishlarini o'tkazish, tashkilotlarga
ichki auditning boshqaruv, risk menejmenti va nazoratdagi ahamiyati
borasida m a’lumotlarni yetkazish va butun dunyo icliki auditorlarini
birlashtirish orqah ma’lumot va tajriba ayirboshlanishiga asos yaratish
maqsadida tuzilgan tashkilot.
Xulosa
Auditorlik hisobotini va xulosasini shakillantirish audit rejasi va dasturining barcha bo’limlari bo’yicha o’tgazilgan auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash jarayonida vujudga keladi.
Audit natijalarini umumlashtirish ishlari asosan quydagilarni o’z ichiga oladi;ishni hujjatlarni sharhlash va yakuniy ishchi hujjatlarni tayyorlash aniqlangan kamchiliklarning jiddiy darajasini baholash auditorlik dalillarning yetarliligini baholash faoliyat ko’rsatayotgan korxona prinsipi bilan bog’liq omillarni baholash buxgalteriya hisobotidagi axborotlarni taqdim qilish va bayon qilish hisobot tuzilganidan so’ng sodir bo’lgan hodisalarni baholash tekshiruv natijalari bo’yicha auditorning mijoz-korxona rahbariyatiga taqdim qiladigan yozma axborotini tuzish.
Audit tekshiruvi o’tkazish chog’ida tekshirilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’bektning dastlabki hujjatlari, hisob registirlari va hisobotlarida aks ettirilgan haqiqiy axborotlar tahlil qilinadi va baholanadi. Faqat ayrim hollardagina audorlar taxmin va hisob-kitoblarga asoslangan moliyaviy axborotlarni baholaydilar.
Ta’kidlash joizki, tekshiruv natijalari va xo’jalik yurutuvchi sub’ekt mutaxasislarining hisob-kitoblarini baholashda auditorlar ma’lum darajada professional ehtiyotkorikka roiya qilishlari zarur.
Auditor quydagi hollardagi kabi,kata nomuvofiqliklar mavjudliligini ko’rsatuvchi holatlarni ob’ektiv baholashi zarur.
Xo’jalik yurutuvchi sub’ekt xodimlariga ma’lum bo’lgan,ammo auditor tomonidan ochilmagan xatolarni aniqlash faktlari
Tekshiruv uchun zarur bo’lgan, auditorga o’z vaqtida taqdim qilinmagan dastlabki hujjatlar yoki ma’lumotlarga doir xo’jalik muomilalari
Mutaxasislarning hisob-kitiblaridagi nomuvofiqliklar
Inventarizatsiya natijasida aniqlanib dalolatnoma va taqqoslashqaydnomalari bilan rasmiylashtirilgan, lekin yetarli darajada taxlil qilinmagan va tuzatilmagan kata tafovudlar.
Tekshiruv uchun tanlab olingan, zarur dastlabki hujjatlar yoki tegishli ruxsat etuvchi ko’rsatmalar taqdim etilmagan xo'
Auditor to’plagan dalillar yetarliligini baholashda ushbu holatlar aniqlangan bosqichni (rejalashtirish, audit o’tgazish) hisobga olishi kerak.