1 bo`G`inning ko`chirilishi reja: kirish

27 
 
ichidagi boshqa sintagmalardan ajratish uchun xizmat qiladigan fonetik vositadir. 
Buni quyidagi nutqiy parcha tahlilida ko‘rib chiqaylik: "Iqtisodiy va siyosiy 
sohalardagi barcha islohotlarimizning piro-vard maqsadi yurtimizda yashayotgan 
barcha fuqarolar uchun munosib hayot sharoit-larini tashkil qilib berishdan iboratdir. 
Aynan shuning uchun ham ma'naviy jihatdan mukammal rivojlangan insonni 
tarbiyalash, ta'lim va maorifni yuksaltirish, milliy uyg‘onish g‘oyasini ro‘yobga 
chiqaradigan yangi avlodni voyaga yetkazish davlatimizning eng muhim 
vazifalaridan biri bo‘lib qoladi". (Prezident I. Karimovning 1995 yil fevral oyidagi 
O‘zbekiston Respubli-kasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasidagi ma'ruzasidan). 
Yuqoridagi nutqiy parchada ikkita sodda yoyiq gap bor: 1." Iqtisodiy va siyosiy 
sohalardagi barcha islohotlarimizning pirovard maqsadi yurtimizda yashayotgan 
barcha fuqarolar uchun munosib hayot sharoitlarini tashkil qilib berishdan 
iboratdir". 2."Aynan shuning uchun ham ma'naviy jihatdan mukammal rivojlangan 
insonni tarbiyalash, ta'lim va maorifni yuksalti-rish, milliy uyg‘onish g‘oyasini 
ro‘yobga chiqaradigan yangi avlodni voyaga ~ 140 ~ yetkazish davlatimizning eng 
muhim vazifalaridan biri bo‘lib qoladi". Har bir gap nutqning fonetik bo‘linishida 
bir frazaga teng bo‘lishini hisobga olsak, keltirilgan nutqiy parchada ikkita fraza 
borligi ma'lum bo‘ladi. Frazalar, ma'lumki, katta pauzalar bilan bir-biridan ajratila-
di (pauza ham fonetik vosita–intonatsiyaning tarkibiy uzvlaridan biri). Har bir fraza 
taktlarga (sintagmalarga) bo‘linadi.
Demak, sintagmalar frazaning qichikroq (qisqaroq) pauzalar bilan 
ajratiladigan parchalari-dir.
Yuqoridagi ikki frazadan birinchisida quyidagi parchalar – sintagmalar bor: 
a) "Iqtisodiy va siyosiy sohalardagi barcha islohotlari-mizning pirovard maqsadi"; 
b)"yurtimizda yashayotgan barcha fuqarolar uchun munosib hayot sharoitlarini 
tashkil qilib berishdan iboratdir".
Bu sintagmalardan birinchisi alohida urg‘u (sintagma urg‘usi) bilan 
yakunlan-gan bo‘lib, uning fonetik tabiati quyidagi belgilarga ega: sintagma 
oxiridagi "maqsadi" so‘zining so‘nggi bo‘g‘ini ochiq bo‘lib, bu bo‘g‘indagi "i" 
unlisi cho‘ziq talaffuz etilmoqda (kvantitativ urg‘u), tovush toni ko‘taril-gan (ton 

---