1 bo`G`inning ko`chirilishi reja: kirish

---

1 
 
BO`G`INNING KO`CHIRILISHI 
 
 
REJA: 
KIRISH 
1. Bo‘g‘in va uning tuzilishi.
2. Bo‘g‘in tiplari va ko`chirilish qoidalari. 
3. Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati.
4. Urg‘u va uning tiplari.
5. Urg‘uning til va nutqdagi roli. 
XULOSA 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

2 
 
MUNDARIJA: 
KIRISH…………………………………………………………………….3 
1. Bo‘g‘in va uning tuzilishi. ……………………………………..5 
2. Bo‘g‘in tiplari. va ko`chirilish qoidalari………………………..10 
3. Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati………………………… .15 
4. Urg‘u va uning tiplari. ………………………………………….22 
5. Urg‘uning til va nutqdagi roli……………………………………30 
XULOSA……………………………………………………………………..40 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………42 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
 
KIRISH 
Jamiyatimizda ro`y berayotgan qayta qurish jarayoni barcha fanlar qatori 
tilshunoslikning 
rivojlanishiga ham 
ijobiy 
ta’sir o`tkazmoqda. O`zbek 
tilshunosligining hozirgi davrda qo`lga kiritayotgan katta yutuqlari bilan birga, hali 
ilmiy tadqiq etilmagan ko`pgina sohalar ham mavjud. Jumladan, fonologiya va 
morfonologiya, intonologiya va stilistika, til matnshunosligi, semiotika (ramziy 
belgilar tili) kabi sohalar hanuz yetarli o`rganilmay kelmoqda. Biz fonologiya va 
morfonologiya sohasidagi ko`p yillik ilmiy-tadqiqotlarimiz asosida mazkur kitobni 
yozishga jazm etdik. Garchand unda ko`pgina munozarali masalalar bo`lsa ham, ular 
kelgusida chuqurroq muhokama etish va bu sohadagi ilmiy izlanishlarni davom 
ettirish zarur. Fonologiyaning paydo bo`lishi nafaqat tilshunoslikda, balki barcha 
ijtimoiy fanlarning rivojlanishida katta burilish yasadi.
Mashhur fransuz olimi K. Levi-Strosning yozishicha: «Fonologiya ijtimoiy 
fanlarga nisbatan qanchalik yangilovchilik xizmatini bajargan bo`lsa, xususan, 
yadro fizikasi ham barcha aniq fanlarga nisbatan shunchalik xizmat qilgan» 
1. Bu fikrdan fonologiya ham yetakchi fanlar qatoriga kira olishi va undagi 
oppozisiya (qarama-qarshilik), korrelyasiya (bir turdagi bir necha oppozisiyalarning 
majmuasi),!integrasiya 
(bir 
butun 
bo`lib 
birlashuv) 
va 
neytralizasiya 
(oppozisiyaning ma’lum holatda qolishi) faqat tilshunoslikda emas, boshqa ijtimoiy 
fanlarda, xususan, mantiq, falsafa, tarix, antropologiya va boshqalarda qo`llanib 
kelayotganianglashiladi.
O`z navbatida, fonema, allofon va arxifonema tushunchalari esa, falsafadagi 
umumiylik, xususiylik va alohidalik kategoriyalarini va dialektik qarama-qarshilik 
qonuniyati eslatadi. Endilikda «fonologiya 
yetakchi fanlarning klassik 
namunasidnr» 
2. Bu etakchilik fan «biio»sininimaning poydevoriga qurish mumkinligini, 
bilimning boshqa sohalarida uni qo`llash mumkinligini ko`rsatadi. Tilning eng quyi 
bosqichi bo`lgan fonologiyadagi tushuncha va atamalar, qolaversa, unda 
qo`llanadigan usul, uslub va qonun-qoidalartilning boshqa bosqichlarini, xususan, 
morfologiya, sintaksis,leksika va stilistikan ilmiy tadqiq etishda ham qo`l kelgan.

---