1 bo`G`inning ko`chirilishi reja: kirish

8 
 
havo oqimining kuchi bilan ifodalangan urg`u dinamik urg`u deyiladi. O`zbek, 
rus, tojik tillarida urg`u dinamik xarakterli bo`lib, urg`uli bo`g`in kuchli talaffuz 
qilinadi. 
Tong, ohangning bir xil chiqishi bilan ifodalangan urg`u musiqiy urg`u 
deyiladi. Xitoy, yapon, serb, litva tillarida urg`u musiqiy xarakterli bo`lib, urg`uli 
bo`g`in baland ohang bilan aytiladi.
Urg`u so`z oxiriga tushmaydigan holatlar. O`zbek tilida urg`u, yuqorida 
aytilganidek, so`zning oxirgi bo`g`iniga tushadi. Ammo tilimizda urg`u oxirgi 
bo`g`inga tushmaydigan so`zlar ham uchraydi. Ayrim qo`shimchalar borki, urg`u 
qabul qilmagani bois, urg`u oldingi bo`g`inlarga tushishi ham mumkin. Bu bilan 
bog`liq quyidagi holatlarni qayd etish mumkin: 
Aslida o`zlashma bo`lib, bugungi kunda tilimizga nihoyatda o`zlashib ketgan 
quyidagi so`zlarda: ammo, lekin, albatta, afsuski, chunki, hamma, hozir, barcha…. 
1. Ayrim olmoshlarda: har bir, har qaysi, kimdir, qancha, qani, allakim…. 
2. Alohida ohang bilan aytilgan buyruq fe`llari, ayrim sonlarda: gapir, o`tir, o`yna, 
yuring, olti, sakson… 
3. Qo`shma sonlarda: o`n bir, yigirma uch… 
4. Takroriy so`zlarda: katta-katta, issiq-issiq… 
5. Quyidagi urg`u olmaydigan qo`shimchalar qo`shilganda: 
- bo`lishsizlik shakli: o`qima, unutma…
- dona, taqsim, chama son shakllari: o`ntacha, o`nta, o`ntadan, o`nlab… 
- ayrim ravish yasovchilar: yashirincha, qushcha, guldek, boladay 
- tuslovchilar: o`qiymiz, ishchiman,
- familiya hosil qiluvchi qo`shimchalar: Alieva, Axmedov.. 
- mi, -ku, -gina, -da, -oq, -yoq, -chi yuklamalari 
- ko`makchilar 
Bo`g`in va uning turlari. Bir nafas zarbi bilan aytiladigan tovush va tovushlar 
birikmasiga bo`g`in deyiladi. Bo`g`in so`zdagi unlilar miqdoriga ko`ra belgilanadi. 
So`zda qancha unli bo`lsa shuncha bo`g`in bor bo`ladi. Bo`g`in quyidagi jihatlariga 
ko`ra tasnif qilinadi: 

---