1 bo`G`inning ko`chirilishi reja: kirish
Download 1.12 Mb. Pdf ko'rish
|
bog`in.pdf kurs ishi
6
nolga teng bo‘g‘in faqat so‘z boshida uchraydi: o+ta, uch+ta kabi; b) boshi nolga teng bo‘lgan bo‘g‘in birinchi bo‘g‘indan keyin qo‘llanmaydi. Bu tipdagi bo‘g‘inning so‘z o‘rtasida yoki oxirida kelishi faqat arabcha va ruscha leksik o‘zlashmalarda uchraydi: ma– o–rif (arab-cha), a–or–ta (ruscha-baynalmilal) kabi; v) oxiri nolga teng (SVtipidagi) bo‘g‘in so‘zning barcha qismlarida qo‘llanishi mumkin: bo+la, da+la kabi; g) bo‘g‘in boshida undoshlarning qatorlashib kelishi faqat ruscha- baynalmilal so‘zlarda uchraydi: traktor (birinchi bo‘g‘in sxemasi – SSVS) kabi. Bo’g’in. So’zning bir nafas zarbi bilan aytiladigan tuvush yoki tovush birikmasidan iborat qismi bo’g’in deyiladi. Masalan, otamiz so’zida uch bo’g’in bor: o-ta-miz. Birinchi bo’g’in tovushdan, qolgan iktasi tovush birikmalaridan iborat. O’zbek tilida bo’g’in unlisiz tuzilmaydi. So’zda qancha unli bo’lsa shuncha bo’g’in bo’ladi. Bo’g’in sonini aniqlash uchun unli sanab chiqish kifoya. Bo’g’in dastlab ikki belgi asosida tasniflanadi: 1. Unli yoki undosh bilan tugashiga qarab: a) ochiq bo’g’in b) yopiq bo’g’in farqlanadi. Unli bilan tugagan bo’g’in ochiq bo’g’in deyiladi: ona, ota, opa. Undosh bilan tugagan bo’g’in yopiq bo’g’in deyiladi: mak-tab, rah-bar, shah- mat. Bir bo’gin bittadan to’rttagacha, o’zlashma so’zda beshtagacha tovushdan iborat bo’ladi: ona, bosh, tekst. O‘pkadan chiqayotgan havo to‘lqiniga bir zarb berish bilan aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi bo‘g’in deyiladi: ki-tob-lar, o-i-la. Unli tovush bilan tugagan bo‘g’in ochiq, undosh bilan tugagan bo‘g’in yopiq bo‘g’in deyiladi. Yopiq bo‘g’in: daf-tar, gul-don. Ochiq bo‘g’in: o-i-la, to-la. Har bir bo‘g’in tarkibida unli tovush bo‘lishi shart, demak, so‘z tarkibida nechta unli tovush bo‘lsa, shuncha bo‘g’in bo‘ladi. Bo‘g’in tarkibida undoshlar qatnashmasligi ham mumkin: u-ka, o-na. O‘zbek tilida quyidagi bo‘g’in shakllari mavjud: bir undoshli: ot, bu; ikki undoshli: ost, non; uch undoshli: to‘rt, shart; to‘rt undoshli: sport, start. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling