1 bo`G`inning ko`chirilishi reja: kirish

7 
 
so`z tarkibidagi bo`g`in yoki gap tarkibidagi biror so`zga zarb berib, ta`kid bilan 
aytilishiga urg`u deyiladi. Urg`u tushish o`rniga ko`ra so`z urg`usi va gap urg`usiga 
bo`linadi.
Gap urg`usi adabiyotlarda ma`no urg`usi, mantiqiy urg`u, logik urg`u terminlari 
bilan ham yuritiladi. Gap urg`usi gapdagi so`zni mazmun jihatidan ajratib ko`rsatish 
uchun xizmat qiladi. Gap urg`usi gapdagi barcha so`zga tusha olishi mumkin. Urg`u 
tushgan so`zni talaffuzda ta`kidlab aytilishi bilan, yozuvda esa kesim oldida 
qo`llanilishi bilan ajratish mumkin: 
Birinchi kurs talabalariga «Fonetika»dan oraliq nazorat ishi o`tkazildimi?
Birinchi kurs talabalariga «Fonetika»dan oraliq nazorat ishi o`tkazildi?
Birinchi kurs talabalariga «Fonetika»dan oraliq nazorat ishi o`tkazildimi?
Birinchi kurs talabalariga «Fonetika»dan oraliq nazorat ishi o`tkazildimi?
Yoki:
Biz yozda Samarqand shahriga sayohatga boramiz.
Yozda Samarqand shahriga sayohatga biz boramiz. 
Biz Samarqand shahriga sayohatga yozda boramiz. 
Biz yozda sayohatga Samarqand shahriga boramiz.
So`z urg`usida, odatda so`zning ma`lum bir bo`g`inidagi unli tovush 
boshqalariga qaraganda kuchliroq talaffuz qilinadi.
O`zbek tilida urg`u, asosan so`zning oxirgi bo`g`iniga tushadi. So`zga 
qo`shimcha qo`shilsa, urg`u keyingi bo`g`inga ko`chadi: ishchi – ishchilar – 
ishchilarimiz – ishchilarimizning. Urg`u tushgan bo`g`in urg`uli bo`g`in deb 
yuritiladi.
Urg`u quyidagi belgilariga ko`ra tasnif qilinadi: 
1. Erkin urg`u va bog`liq urg`u 
2. Dinamik urg`u va musiqaviy urg`u 
So`z bo`g`inlaridan bo`g`inlarga ko`chib uning ma`nolarini farqlash uchun 
xizmat qiladigan urg`u erkin urg`u deyiladi: hozir – ravish, hozir – sifat, yangi – 
ravish, yangi – sifat, yozma – fe`l, yozma – sifat. 
So`zning oxirgi bo`g`iniga tushadigan urg`u bog`liq urg`u deyiladi. 

---