1 Bolalarning aqliy rivojlanishi haqida

INTELEKTUAL RIVOJLANISH-AQLIY RIVOJLANISH KO’RSATKICHLARI
Mundarija:
Kirish …………………………………………………………………..….……
I.BOB. Aqliy rivojlanish haqida umumiy tushunchalar…..................
1.1 Bolalarning aqliy rivojlanishi haqida………..…...………….….….…..….….
1.2. Intelektual, aqliy rivojlanish ko‘rsatkichlari........................................……..
II.BOB. Maktab yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishi…………...
2.1. Maktab davrida bolalarning psixik rivojlanishi ……………...............……..
2.2. Katta maktab yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishi ..…………………
Xulosa ……………………………………………………………...…………
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati……………………………………


Kirish
Mavzuni dolzarbligi O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy-siyosiy mustaqillikka erishganligiga yigirma yildan oshdi. Kishilik jamiyati tarixi uchun bu nisbatan qisqa vaqt hisoblansa-da, bu davrda Respublika ijtimoiy hayotining barcha sohalarida tub o‘zgarishlar yuz berdi. Jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sohalarida qaror topgan munosabat mazmuni o‘zgarib, yangicha qarashlar shakllandi. Iqtisodiy ishlab chiqarish jarayonida rivojlangan bozor munosabatlari ustuvor o‘rin egallayotgan bo‘lsa, madaniy sohada milliy va umuminsoniy qadriyatlar uyg‘unligiga erishish – ijtimoiy taraqqiyotni ta’minlovchi asosiy omillardan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Jamiyat hayotining ijtimoiy-siyosiy sohasida olib borilayotgan harakat davlat va jamiyat qurilishining umumiy mohiyatini ifodalaydi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida 2021-yilning 30-oktabr kuni mamlakatda ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirish, ilm-fan sohasi rivojini jadallashtirish masalalari muhokamasi bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. “Biz ustozni otaday ulug‘ deb bilgan, doimo ardoqlagan ma’rifatparvar xalqning vakillarimiz. Men ham o‘qituvchi, muallim deganda o‘zim uchun eng aziz va hurmatli bo‘lgan, ziyoli va zamonaviy, samimiy va mehribon insonlarni tasavvur qilaman. Chunki hammamizga ham shu muallim saboq va ta’lim berib, mehribon ota-onalarimiz qatorida tarbiyalagan. Bugungi kunda O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davri poydevorini yaratyapmiz. Bunda bizning eng yaqin ko‘makchilarimiz ustoz va murabbiylar, ilmiy va ijodkor ziyolilardir”[1.], – dedi Prezident yig‘ilishda. Har bir oila, har bir bola hayoti maktab bilan bog‘langani, bu masala davlatning, jamiyatning eng muhim ishi ekani ta’kidlandi.Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek: “Kelajakda O‘zbekiston yuksak darajada taraqqiy etgan iqtisodi bilangina emas, balki bilimdon ma’naviy jihatdan yetuk farzandlari bilan faxrlanib kelishi lozim”[2.]. Darhaqiqat, O‘zbekistonning kelajagi hozirgi kun yoshlari bo‘lib, aqlan, ahloqan kamoloti muhimdir. Ayniqsa, ularni bilim cho‘qqilarini, kasb malakalarini egallashlari, jamiyat faoliyatiga faol kirib borishlari, jamiyat taraqqiyotini harakatlantiruvchi kuchlari hisoblanadi.
Ertangi kun davomchilari bo‘lgan yoshlar nafaqat bilim cho‘qqilarini egallabgina qolmasdan balki ularda fidoiylik, Vatanga sadoqat, insoniylik tuyg‘ularini shakllantirishlari lozim.
Aqliy rivojlanish davrida ular ko‘pincha aqliy sohadagi shaxsning o‘zgarishini, uning sifat va miqdoriy o‘zgarishlarini ko‘rib chiqadilar. Bu jarayon shaxs jamiyatda, shaxsning doimiy bilish faoliyati jarayonidagina yuzaga keladi. Kichkintoyning aqliy rivojlanishi aqliy ta'limni amalga oshirish orqali yordam beradi, agar kattalar ushbu yosh bosqichi uchun zarur bo‘lgan va mavjud bo‘lgan bilimlarni berish uchun maxsus faoliyatni tashkil qilsa va o‘qimishli odamni o‘rgatadi. Chaqaloq tomonidan olingan bilimlar uning aqliy tarbiyasiga ta'sir qiladi, kognitiv jarayonlarni shakllantirishga yordam beradi. Ular, o‘z navbatida, bola faoliyatining turli sohalarida ko‘nikma va qobiliyatlarni shakllantirishga hissa qo‘shadilar. Ba'zi ota-onalar nima uchun qo‘shnining bolasi tushunarli nutq va rivojlangan fikrga ega ekanligini tushunishmaydi, o‘z farzandi esa qandaydir tarzda yomon rivojlanadi. U noaniq gaplarni gapiradi, hatto mulohaza yuritishga ham urinmaydi. Maktab haqida o‘ylash vaqti keladi va bola hatto kitobga ham, yozishga ham qiziqish bildirmaydi. U ham raqamlarni bilmaydi. Ota-onalar chaqaloqning aqliy zaifligi haqida tashvishlanib, signal berishni boshlaydilar. Va bu erda men sizni tinglashingizni so‘rayman.
Hamma bolalar ham aqliy rivojlanish darajasiga ega emas. Va buning sababi aqliy jarayonlarda qandaydir qoloqlik emas. Hamma bolalar tabiatan bir-biridan farq qiladi va har bir turdagi bolalar o‘z faoliyatining har qanday sohasida o‘ziga xos xususiyatlarga, rivojlanish tezligiga ega. Uning temperamentining turi va bu jarayonni amalga oshirish vositalari bolaning aqliy tarbiyasiga katta ta'sir qiladi. Keling, ikkita turdagi bolalarni aqliy ekvivalentda taqqoslaylik. Flegmatik bolalar juda sekin, ular uzoq o‘ylaydilar. Ular uchun diqqatni jamlash katta muammo. Bola savolga javobni bilishi mumkin bo‘lsa-da, bilim juda mustahkam va puxta. Flegmatik bolalarni aqliy tarbiyalashning samarali vositalari bolalar kitoblaridir. O‘qiyotganda, bola eshitgan narsalarini asta-sekin tushunishi uchun mantiqiy pauzalar qilishingiz mumkin. Bu vaqtda, sanguine odamga savol berishning hojati yo‘q, u hamma narsani, go‘yo ruhda aytib beradi. Biladi - biror narsani taxmin qiladimi yoki yo‘qligini bilmaydi. U hamma narsani aytib beradi, hatto qo‘shadi va bezatadi. Odamlarning aqliy qobiliyatlarini samarali rivojlantirish vositalari didaktik o‘yinlardir. Ularda bola tezda vizual tajribaga ega bo‘ladi.