1. Дори моддаси, дори воситаси, дори шакли ва дори препарати тўғрисида тушунча

Fentanil ham sintetik analgetik, juda kuchli va tez o'tib ketadigan
og'riq qoldirish xususiyatiga ega. Fentanil o'tkir og'riqlami yo'qotish
uchun - miokard infarkti, stenokardiya, buyrak, jigaming o'tkir
sanchiqlarida mushak orasiga va venaga yuboriladi. Venaga yuborilganda
ta’siri 1-3 daqiqadan, mushaklarga yuborilganda 3-10 daqiqadan keyin
boshlanib, 20-30 daqiqa davom etadi. Fentanil neyroleptiklar bilan,
masalan, droperidol bilan birga neyroleptanalgeziya uchun, hatto ikkala
modda qo‘shilgan talamonal preparati qo'llanadi. Fentanil keltirgan
neyroleptanalgeziya oson boshqariladi. Fentanil venaga tez yuborilganda
nafasni susaytiradi, hatto nafas qisqa muddatga to'xtab qolishi ham
mumkin. Shuning uchun uni bolalar amaliyotida kam qo'llash tavsiya
etiladi, tug'ish jarayonida, kesish kesar usuli jarrohligida
neyroleptanalgeziya uchun fentanilni qo'llash man etiladi.
84.Нейролептикларнинг асосий хусусиятлари.
Neyroleptiklar psixozga qarshi, markaziy nerv sistemani
tinchlantiruvchi (sedativ) hamda vegetativ xususiyatlarga ega. Psixozga
qarshi ta’sirda moddalarning gallyutsinatsiyalar (yo'q narsalarning
ko'zga ko'rinishi, eshitilishi), alaxlash, qo'rquv, tajovuzkorona
harakatlami kamaytirishi tushuniladi.
Neyroleptdklaming psixozga qarshi ta’sir mexanizmi limbik sistemada
joylashgan dofaminoretseptorlami, asosan D,-retseptorlarni falajlashi bilan
bog'liq. Ruhiy o'zgarishlar neyroleptiklaming tinchlantiruvchi - sedativ
ta’siri tufayli ham kamayadi. Ulaniing sedativ ta’sir mexanizmi retikulyar
formatsiyada joylashgan noradrenergik retseptorlarni bog'lab, nerv
impulslarining chetda (periferiyada) joylashgan o'ziga xos afferent
yo'llaridan retikulyar formatsiyaning neyronlariga o'tishiga to'sqinlik
qilishi bilan bog'liq. Neyroleptiklar dofamin, noradrenalinga sezuvchan
retseptorlarni bog'lashdan tashqari, ushbu mediatorlarning ajralishiga
hamda qayta so'rilishiga to'sqinlik qiladi. Neyroleptiklar asabni
tinchlantiruvchi moddalami, narkotik analgetiklar, umumiy hamda
mahalliy anestetiklar, etanolning ta’sirini oshiradi, ya’oi potensirlovchi
ta’sirga ega. Sedativ ta’sir bo'yicha neyroleptiklar narkoz yuzaga
keltiruvchi hamda uxlatuvchi moddalardan farq qiladi. Neyroleptiklar
qo'llanganda tashqi qo'zg'atishlarga adekvat jarayon saqlanib qoladi,
ularning yuqori miqdori ham naikoz holatini yuzaga keltiimaydi.
Neyroleptiklar trigger sohada joylashgan dofamin retseptorlarini
bog'lab, qayt qilishga qarshi ta’sir ko'rsatadi, bular markaziy ta’sir
etuvchi qusishga qarshi moddalar deb ataladi.
Neyroleptiklar gipotalamusda joylashgan adreno hamda
serotoninoretseptorlami bog'lab, chetda joylashgan qon tomirlarini
kengaytiradi, issiqlik ajralishini oshiradi, to'qimalarda oksidlanish
fermentlari faolligini, issiqlik hosil bo'lishini kamaytiradi, haroratni
pasaytiruvchi xususiyatga ega.

85.Нейролептикларнинг таснифи, кулланилиши.

Kimyoviy tuzilishiga ko'ra neyroleptiklar 4 guruhga fenotiazin,