35. Restriksion fermentlar, ularning turlari, xususiyatlar, nomenklaturasi va ochilish tarixini yozing.
Restriksion fermentlari - bu DNK ketma-ketligini tasodifiy yoki maxsus tanib olish joylarida ajratuvchi nukleaza fermentlaridir. Bakteriyalarda restriksion fermentlar bakteriya DNKsini metilizasiya qiluvchi modifikasiya fermentlari bilan birlashtirilgan tizimni (restriksiya + modifikasiya tizimi) hosil qiladi. Tanib olish ketma-ketligida bakterial DNKning metilatsiyasi odatda bakteriyalarning o'z DNKsini ferment tomonidan parchalanishdan himoya qiladi.Restriksion fermentlarning 2 turi mavjud:
(1) Ekzonukleazalar DNK yoki RNK molekulasi oxiridan 5' dan 3' ga yoki 3' dan 5' ga yo'nalishda terminal nukleotidlarning gidrolizlanishini katalizlaydi. Misol: ekzonukleaza I, ekzonukleaza II va boshqalar.(2) Endonukleazalar DNK yoki RNK molekulasidagi o'ziga xos bazaviy ketma-ketlikni (restriksiya joyini) taniy oladi va DNK molekulasidagi ichki fosfodiefir bog'larini parchalaydi. Misol: EcoRI, Hind III, BamHI va boshqalar.
1970 yilda HindII restriksion endonukleaza fermenti ajratilgan. Ko'p sonli restriksion endonukleazalarning keyingi kashfiyoti va tavsifi uchun 1978 yilda Daniel Natans, Verner Arber va Hamilton O. Smit fiziologiya yoki tibbiyot bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishgan. O'shandan beri restriksion fermentlari rekombinant DNK texnologiyasida muhim vosita sifatida ishlatiladi. Restriksion endonukleaza nomenklaturasi
Restriksion endonukleazalar harflar va raqamlar tizimidan foydalangan holda, ular kashf qilingan organizmga qarab nomlanadi. Misol uchun, HindIII ("hindee-uch" deb talaffuz qilinadi) Haemophilus influenzae (shtamm d) da topilgan. Rim raqamlari bir nechta restriksion fermentlarni o'z ichiga olgan bakteriyalardan o'ziga xos fermentlarni aniqlash uchun ishlatiladi, bu ma'lum bir shtammda restriksion fermentlari topilgan tartibni ko'rsatadi. Restriksion endonukleazalarning tasnifi
Belgilangan ketma-ketlik turlariga, DNKdagi kesmaning tabiatiga va ferment tuzilishiga qarab restriksion endonukleazalarning uchta asosiy sinfi mavjud:
• I tur restriksion fermentlar
• II turdagi restriksion fermentlar
• III turdagi restriksion fermentlar
Do'stlaringiz bilan baham: |
