1. Enzimologiya fanining rivojlanish tarixini va bosqichlarini yozing

54. Sitoxromoksidaza fermentining ta’sir mexanizmi va ishlatilishi haqida yozing.
Sitoxrom c oksidaza bu aerob nafas olish zanjiridagi elektronlar tashiluvi jarayonida qatnashuvchi eng asosiy ferment hisoblanadi. Elektron tashiluvi jarayonida mitoxondryaga kirayotgan paytda asosan suv va kislorod orqali tashilish jarayonini kuzatishimiz mumkin. Bu jarayonni bacha eukariotlarda va bazi aerob nafas oluvchi bakteriyalarda ham kuzatishimiz mumkin. 4 molekula sitoxrom c oqsili katalizi bilan mitoxondryada shu vaqtning o'zida 4 ta elektron, O₂ va H20 gacha tiklanadi. Yani sarf bo'lgan energiya yana qaytadan tiklanadi. Hosil bo'lgan O₂ H elektronlari mitoxondryaning matriksida yig'iladi. Bu hosil bo'lgan protonlar ATF hosil bo'lishi uchun sarf bo'ladi. Bu jarayonda hujayra ham nafas oladi, ham eneriya yig'adi.
Gistokimyoda, nafas olish zanjirining terminal bog’lanishini blokirovka qilish uchun ishlatiladi. Sitoxrom oksidaza faolligining ingibitori sifatida va p-gidroksibutirat degidrogenaza (glyukoza-6-fosfat degidrogenaza va fosfoglukonatdegidrogenaza 8) ni aniqlash uchun inkubatsiya muhitiga qo’shimcha sifatida. Anaerob achitqida oqsil va RNK sintezining ingibitori sifatida yuqoridagi birikmalar ishlatiladi.
55. Mushak to’qimasidan sitoxromoksidaza fermentini ajratib olish va faolligini aniqlashni yozing.
Kerakli asbob va reaktivlar: gomogenizator, shisha varonka, qaychi,
doka, filtr qog’oz, mushak to’qimasi, Nadi reaktivi (ilovaga qarang)
Ishning borishi: Yog’ to’qimasidan ajratilgan skelet mushaklarni (50-
80 g) qaychi yordamida maydalanadi, distillangan suvning 4 marotaba
ko’proq hajmda quyiladi va 10 daqiqa ichida gomogenizatsiya qilinadi.
Gomogenat dokaning 2 qavatidan filtrlanadi va qattiq qoldig’i ko’p
marotaba suv bilan oqova suvlari musaffo bo’lishigacha yuviladi. Olingan
rangsiz atalani sitoxrom oksidaza, sitoxrom kompleksi va ayrim
digedrogenazalar bilan boy. Sitoxromoksidaza faolligini aniqlash uchun
yuvilgan filtr qog’ozga jylashtirilagan atalaning ozgina qismiga Nadi
reaktivining 0,1-0,2 ml qo’shiladi. Reaktiv qo’shilganda 1necha daqiqadan
so’ng ko’k rang paydo bo’ladi. Bu jarayonda endofenol havorang hosil
bo’ladi. Parallel control namuna ham quyiladi. Bunda atala avval 60-700 C 5
daqiqa qizdiriladi va undan keyinb mushak atalasi sovutiladi.
Sitoxromoksidaza hujayra mitoxondriyalari bilan mustahkam
bog’langan, shuning uchun mushak to’qimasidan ferment ajratilishi
jarayonida sitoxromalar bilan birgalikda erimaydigan cho’kma qoladi.
Sitoxromoksidaza ta’sirini aniqlash uchun kislorod yordamida bu ferment
borligi ayrim amin va fenollarni oksidlanish reaksiyasi qo’llaniladi.
Masalan, α- naftol ishqoriy eritmasi va N,N –dimetilparafenilendiamin (Nadi
reaktivi) oson indofenol havorang hosil bo’lishi bilan oksidlanadi:

Oksidaza testi organizmda sitoxrom oksidaza fermenti bor yoki
yo’qligini aniqlash uchun foydalaniladi. Bu test mikrobiologiyada Neisseria,
Moraxella, Campylobacter va Pasterella turlarini (oksidaza+) bir-biridan
farqlash uchun foydalaniladi va Pseudomonas turlarini ham bir-biridan
ajratishda ishlatiladi. Oksidaza testi “Tetrametil-p-fenilendiamin
digidroxlorid” substratining oksidlanishidan foydalanib, to’q binafsha rangli
so’nggi mahsulotni indofenolga positive sinov sifatida bakterial sitoxrom
oksidaza fermenti mavjudligini aniqlash uchun ishlatiladi. Rang hosil
bo’lmasligi negative test va ferment yo’qligini ko’rsatadi. Sitoxrom molekulasida temir mavjud bo'lib, uning oksidlanish /
qaytarilish jarayoni uchun javobgardir. Reaksiya sezgirligi OXIDASE sinov
reagenti yordamida oshiriladi.