1. filtraciya teoriiyasi tuwrisinda tiykarg’i tu’sinikler

4. QISILIWSHAN SUYUQLIQ HA’M GAZDIN’ GEWEK ORTALIQTAG’I TURAQLI HA’REKETI.

1. DARSI NIZAMI BOYINSHA QISILIWSHAN SUYIQLIQ HA’M GAZ TURAQSIZ FILTRATSIYASININ’ DIFFERENTSIAL TENGLEMESI.

 Sonday etip, turaqlı filtratsiyada (5. 4) teńleme menen anıqlanadigan « » Leybenzon funksiyası Laplas teńlemesin qánaatlantıradı.

2. QISILIWSHAN FLYUID HA’M QISILMAYTUG’IN SUYUQLIQ TURAQSIZ FILTRATSIYALARI ORTASINDAG’I ANALOGIYA.

 Bulardan sonı juwmaq etiw múmkin, Darsi nızamı boyınsha siqilmaydigan suyıqlıqdıń turaqlı filtratsiyasındaǵı payda etińan formulalardı qısılıwshan flyuid turaqlı filtratsiyası ushın da (qatlam sol geometriyasi hám sol shegaralıq shártlerde) paydalanıw múmkin.

 5. 1-keste

 Siqilmaydigan suyıqlıq             Qısılıwshan flyuid

 1. Kólemiy sarp etiw, Q; 2. basım, P; 3. filtratsiya kólemiy tezligi,.

 1. Massalı sarp etiw, Qm; 2. Leybenzon funksiyası,; 3. filtratsiya massa tezligi,.

 Qısılıwshan flyuid filtratsiyasında «P» basım dep absolyut basımdı túsiniw kerekligin ta'kidlaymiz.

 Bulardan sonı juwmaq etiw múmkin, Darsi nızamı boyınsha siqilmaydigan suyıqlıqdıń turaqlı filtratsiyasındaǵı payda etińan formulalardı qısılıwshan flyuid turaqlı filtratsiyası ushın da (qatlam sol geometriyasi hám sol shegaralıq shártlerde) paydalanıw múmkin.

 5. 1-keste

 Siqilmaydigan suyıqlıq             Qısılıwshan flyuid

 1. Kólemiy sarp etiw, Q; 2. basım, P; 3. filtratsiya kólemiy tezligi,.

 1. Massalı sarp etiw, Qm; 2. Leybenzon funksiyası,; 3. filtratsiya massa tezligi,.

 Qısılıwshan flyuid filtratsiyasında «P» basım dep absolyut basımdı túsiniw kerekligin ta'kidlaymiz.

3. QISILIWSHAN SUYUQLIQ TURAQLI FILTRATSIYASI.

 teńlemeni payda etamız. Qısılıwshan suyıqlıqdıń turaqlı filtratsiyasındaǵı qısıqlıǵını ózgermeytuǵın dep esaplaw múmkinligin kóremiz. Bunnan kelip shıǵadıki, qısılıwshan suyıqlıqdıń turaqlı filtratsiyası menen baylanıslı ámeliy máselelerdi sheshiwde siqilmaydigan suyıqlıqdıń turaqlı filtratsiyası ushın keltirip shıǵarılǵan formulalardan paydalanıw múmkin.

 Lekin eger siqilmaydigan suyıqlıq filtratsiyası qatlamdaǵı kútá úlken qatlam basımlarında hám úlken depressiyalarda qaraladıǵan bolsa, bunday juwmaq shıǵarıw nadurıs bolıwı múmkin. Bul halda (5. 16 ) ańlatpa ulıwma alǵanda, úlken aljasıqlarǵa alıp keledi, sol sebepli (5. 15) kórinistegi Leybenzon funksiyalarınan paydalanıladı.

4. IDEAL GAZDIN’ TURAQSIZ TUWRI SIZIQLI - PARALLEL FILTRATSIYA AG’IMI

Начало формы

5. QISILIWSHAN SUYUQLIQTIN’ GEWEK ORTALIQTAG’I TURAQSIZ FILTRATSIYASI.

1. QATLAM ELASTIKLIK REJIMI HA’M ONIN’ O'ZINE SAY QA’SIYETLERI.

 Neft hám gaz tabıw ámeliyatında qatlamlarda kóbinese nobarqaror protsesslar júz boladı. Bul nobarqaror protsesslar tiykarınan qudıqlardı jumısqa túsiriw hám olardı toqtatıw, qudıqtan flyuidni alıwda temperaturanı ózgeriwi sıyaqlı jaǵdaylar menen baylanıslı boladı. Bul nobarqaror protsesslarning xarakterleri qatlam basımınıń qayta bóliwleniwinde, filtratsiya aǵısları tezlikleriniń qudıq, xamda deplıqitlarining waqıtqa baylanıslı halda ózgeriwinde hám xakozolarda kórinetuǵın boladı. Bul nobarqaror protsesslarning qásiyetleri qatlam elastiklik ózgesheligine hám olardı to'yintiradigan suyıqlıqǵa, yaǵnıy bul protsesslarlardagi qatlamlı energiyanıń tiykarǵı forması bolıp, suyıqlıqdıń (neft hám gaz) elastik deformatsiya energiyası hám qatlam materialı energiyası esaplanadı.

 Bunda filtratsiya aǵımı bir fazali dep qaraladı, yaǵnıy aǵımnıń qálegen noqatıdaǵı basım to'yingan basımdan joqarı.

 Suyıqlıq elastik rejimli háreketi sharayatlarında qudıqdı paydalanıw ushın jumısqa túsiriwde qudıqqa suyıqlıq háreketi qatlam deformatsiyasi potentsial energiyasıdan hám qudıq tubi átirapındaǵı suyıqlıqdı energiyasıdan baslanadı. Keyin qatlamnıń uzaǵıraq jaylasqan fazasining energiyasıdan háreket júzege keledi.

 Qatlam basımınıń túsiwinde qısılǵan suyıqlıq kólemi kengayadi, qatlam materialınıń keńeyiwi esabıǵa bolsa gewek ortalıq kólemi qısqaradi. Bo'larning hámmesi qatlamdaǵı suyıqlıqdı siqib qudıqqa túsiriw múmkinshiligin payda etadı.

 Suyıqlıqdıń kólemiy elastik deformatsiya koeffitsientlari hám qatlam jınısları júdá kishi sonda da, lekin qatlam kólemleri jáne onıń flyuidini to'yintiruvchilar kútá úlken boladı. usınıń sebepinen qatlam elastikligi hám suyıqlıǵı esabıǵa qatlamdan alınatuǵın suyıqlıq kólemi ádewir bolıwı múmkin.

 Qatlamdaǵı neft hám gaz rezervleri esabında, neft kánlerin isleniwinı proyektlestiriwtirishda hám ishleniw protsessining ózinde qatlam hámde suyıqlıqdıń elastiklik ózgeshelikleri inabatqa alınadı.

 Eger qatlam energiyasınıń ústivor forması bolıp, qatlam elastiklik deformatsiyasi hám qısılǵan suyıqlıq deregi bolsa, bul qatlam rejimin elastik dep ataymız.

 Qatlam energiyasınıń ústivor formasını onıń ishleniw protsessidagi qatlam rejimi anıqlaydı.

 Birpara jaǵdaylarda qudıq tubiga aǵıs kiretuǵın suyıqlıq tutınıw oblastdan qatlamǵa keletuǵın suw basımı esabıǵa saqlap turıladı. Ol jaǵdayda qatlam rejimi elastik suw basımlı dep ataladı. Elastik rejimniń ekinshi qıylı kórinisi bolıp jabıq elastik rejim esaplanadı.

 Hámme tárepden jabıq qatlam «ushlagichlar» de neft yotqiziqlari ushraydı. Neftli yotqiziqlardan onsha úlken bolmaǵan aralıqlarda maxsuldor qatlam yamasa tiqiladi yamasa tashlamalar menen ekranızatsiyalangan boladı. Bunday yotqiziqlar isleniwinıń baslanǵısh waqtıda (qatlam basımı toyınǵanlıq basımınan kishi bo'lmagunga shekem) filtratsiyalı jabıq elastik rejimi payda boladı.

 Neft kánlerin ishleniw protsessida, elastik rejim kórinetuǵın bolıwınıń xarakterli ayrıqshalıqı bolıp, qudıqdı isley baslawıdan keyingi qatlam basımınıń bóliwlanishidagi protsessining uzaq múddetligi yamasa qudıqtan alınatuǵın suyıqlıq tempasining ózgeriwi esaplanadı. Bunda qatlamdaǵı qovushoq suyıqlıq filtratsiyasında kútá úlken qarsılıq kúshleriniń payda bolıwı menen baylanıslılıǵın kórsetiw múmkin.

 Eger qatlam «k» ótkezgishlik koeffitsienti qansha úlken bolsa, nobarqaror protsesslar sonshalıq tez bolıp ótedi.

 Eger «μ» suyıqlıqdıń qovushoqlik, «βs» kólemiy elastiklik hám «β» qatlam elastiklik koeffitsientlari qansha úlken bolsa, nobarqaror protsess sonshalıq áste bolıwı gúzetiledi.

 Elastiklik rejim teoriyası menen 1940 jıllarda Masket, SHilsuiz, Xerst, Tseys hám hám Jekoblar shugullanganlar.

 Lekin olar qatlam elastiklik kólemin esapqa almaǵanlar elastiklik rejimi teoriyası tolıq V. N. Shelkachev tárepinen úyrenilgen.

2. QATLAMDAG’I SUYUQLIQ ELASTIKLIK ZAPASIN ESAPLAW

 Qatlamdaǵı suyıqlıq elastiklik rezervi dep, qatlam kólemiy elastikligi jáne onı to'yintiradigan suyıqlıq esabında basımdı túsiriw menen qatlamdan alınatuǵın suyıqlıq muǵdarına túsiniledi.

 Suyıqlıq hám qatlamnıń kólemiy elastiklik deformatsiya koeffitsientlari kishi sonda da lekin qatlam kólemleri úlken boladı. Sol sebepli qatlamdaǵı suyıqlıq elastiklik rezervi ádewir bolıwı múmkin.

 Qatlam basımı tómenlewinde tuwrısıda, suyıqlıq elastiklik rezervi azayadı, basım asıwıda bolsa ol jaǵdayda suyıqlıq elastiklik rezerviniń toplanıwı júz boladı.

 Qatlamdaǵı suyıqlıqdıń elastiklik rezervin tómendegishe esaplaw múmkin.

 «Vo» qatlamda kólem elementi ajıratıp alamız dep shama menen oylayıq. «Po» baslanǵısh basımda «Vo» qatlam kólem elementin to'yintiradigan suyıqlıq kólemi «Vo» bo'lsin. Suyıqlıq elastiklik rezervin onıń baslanǵısh qatlam basımında ólshenerlik kólemi boyınsha anıqlaymız. Qatlam hár bir noqatıdaǵı basımlar ΔP shamaka ózgerganda «Vo» qatlam kólemi ishindegi suyıqlıqdıń elastiklik rezervi ózgeriwin «ΔV3» dep belgileymiz. Ol halda (2. 14) hám (2. 29 ) formulalarǵa tiykarınan 

3. ELASTIK SUYUQLIQ TURAQSIZ FILTRATSIYASININ’ DIFFERENCIAL TEN’LEMESI

3. ELASTIK SUYUQLIQ TURAQSIZ FILTRATSIYASININ’ DIFFERENCIAL TEN’LEMESI

2. NEFTTI SUW MENEN TUWRI SIZIQLI - PARALLEL QISIP SHIG’ARIW.

Gewek ortalıqtaǵı neftni suw menen «porshenli qısıp shıǵarıw» de neft hám suwdiń tıǵızlıqları birdey dep qaraymız. Bul neft hám suw kontakt tegisligin vertikal dep qaraw múmkinshiligin beredi. Neft-dıń « » hám suwdiń « » dina-mik qovushoqlik koeffitsient-larining túr-túrliligin bolsa esapqa alamız 8. 2-suwretde tuwrı sızıqlı - parallel háreket awhali ushın siqib chiarish sxeması kórsetilgen. Is'temol konturı hám galereyada uyqas túrde «Pk» hám «PG» ózgermeytuǵın basımlar saqlap turılibdi. « » neft tasıwshı kontur baslanǵısh awhali galereya hám is'temol konturına parallel. Tómendegi belgilewlerdi  kiritemiz:   

 « »- qısıp shıǵarıw baslanǵanınan keyin «t» momentte neft tasıwshı qatlamına shekem bolǵan ámeldegi waqıttaǵı aralıq ; Lk - tutınıw konturınan galereyaına shekem bolǵan aralıq ; «Pc», «Pn»- uyqas túrde suw tasıwshı hám neft tasıwshı qatlam bólegi qálegen noqatıdaǵı basım ; P (t) - tutınıw konturınan « » aralıqdaǵı, suw-neft ıdıraw shegarasıdaǵı basım.

 Bilgenimizdey, bir jınslı turaqlı tuwrı sızıqlı -parallel filtratsiya aǵımındaǵı (3-bap, 3. 2-bet) jaǵday ushın filtratsiyanıń basım hám tezlik bóliwlanishlari tómendegi teńlemeler menen jazıladı :

bo'lmasdan, bálki « » ıdıraw shegarası jaylawı -shiga da baylanıslı boladı. Lekin « », (8. 19 ) teńlemeden usıdan ayqın boladı, waqıtqa kóre artadı. Bunnan qatlam basımı waqıt boyınsha suw tasıwshı oblastda túsiwi, neft tasıwshı qatlamda bolsa eliriwi gúzetiledi 8. 3-suwretde ıdıraw shegarası « » jaǵdaynı iyelegen, baslanǵısh momentte qısıp shıǵarıwdaǵı hám qanday da «t» waqıt ótkennen keyingi ıdıraw shegarası « » jaǵdaynı iyelegendegi basım bóliwlanishlari kórsetilgen. Grafiktan ko'rinidagi, ıdıraw shegarasıda pyezometrik sızıq sınıwǵa iye.

 2. « » filtratsiya tezligi (8. 20 ) hám « » suyıqlıq sarpı (8. 21) da waqıtqa kóre ózgerediler. depressiyaning ózgermeytuǵınlıǵına qaramastan, qatlamda suyıqlıq nobarqaror háreketi bolıwı kelip shıǵadı.

 de, joqarıda kórsetilgen formulalardan usıdan ayqın boladı, filtratsiya tezligi hám galereya deplıqiti waqıt ótiwi menen orta baradı (neft tasıwshı kontur háreketi ólsheminde).

 Bunı fizikalıq noqatı názerden da túsiniw ańsat. Qatlamda « » basım ayırmashılıǵı tásiri astında júz boladı. Eki suyıqlıqdaǵı qarsılıq kórsetiwshi shamalar, olar oblastlarining ólshemlerine baylanıslı boladı.

 Waqıt ótiwi menen suw tasıwshı oblast kengayadi, suw tasıwshı oblastdagi qarsılıq sol ólshemlerdegi neft tasıwshı oblastnikiga salıstırǵanda talay kishi. Sonday eken, eki oblastning ulıwma qarsılıgı waqıt boyınsha azayadı, ózgermeytuǵın « » depressiyasi bolsa filtratsiya tezligin hám galereya deplıqitini asıwına alıp keledi.

7. NYUTON EMES SUYIQLIQLARDIŃ FILTRACIYA QÁSIYETLERI.

1. FILTRACIYALANATUǴINSUYIQLIQTIŃ REOLOGIK MODELI HÁMFILTACIYANIŃSIZIQSIZNIZAMLARI.

 (10. 4.) psevdoplastik flyuidga uyqas bolǵan (10. 12.) dárejeli nızam, gewek ortalıqta polimer eritpeler háreketin jaqsı ańlatadı hám qatlam neft beraolishini asırıw maqsetinde polimerli qatlamdı háreketke keltiriw esabında paydalanıladı.

 1. Jabısqaq plastik suyıqlıqlar. Bular ushın (10. 2.) teńleme

τ>τ_oda,= (τ-τ_o);

τ≤τ_oda,=0 .(10.3.)

2. JABISQAQ PLASTIK SUYIQLIQLARFILTRACIYASINIŃ BIR ÓLSHEMLIMÁSELELERI. TURAQLI AǴIM

3. NEFTTISUWMENEN QISIPSHIǴARIWDATURG'UN ZONALARDIŃPAYDA BOLIWI.

 parametrine baylanıslı. Bunda Q - shıǵarıwshı qudıq debiti; L - háreketli ólshem (mısalı qońsılas qudıqlar arasındaǵı yarım aralıq ).

            Qatlam qamtıp alıw koeffitsienti «λ» parametr kóbeyiwi menen kóbeyer eken.