1. filtraciya teoriiyasi tuwrisinda tiykarg’i tu’sinikler

2. QISILMAYTUG’IN SUYUQLIQTIN’ GEWEK ORTALIQTAG’I TURAQLI HA’REKETI.

1. DARSI NIZAMI BOYINSHA QISILMAYTUG’IN SUYUQLIQ TURAQLI FILTRACIYASININ’ DIFFERENCIAL TEN’LEMESI.

2. BIR JINISLI QATLAMDAG’I QISILMAYTUG’IN SUYUQLIQTIN’ BIR O'LSHEMLI FILTRACIYA AG’IMLARI.

 Filtratsiya tezligi hám basım tek bir koordinatanıń (aǵıs sızıǵı boyınsha ólshenerlik) funksiyası bolsa, bunday suyıqlıqdıń filtratsiya aǵımı bir ólshemli boladı. Bir ólshemli aǵıslarǵa tómendegiler kiredi:

 1. To'gri sızıqlı - parallel filtratsiya aǵımı.

 2. Tegis radial filtratsiya aǵımı.

 3. Radial - sferik filtratsiya aǵımı.

 Bul filtratsiya aǵısların kórip shıǵamız :

 1. Qatlamdıń qaysı bolıp tabıladı oblastidagi filtratsiya tezligi vektorları hámme noqatlarda óz-ara parallel dep shama menen oylayıq. Ol halda qatlamdıń bul oblastida bir ólshemli aǵıs kórinisine iye bolamız hám ol tuwrı sızıqlı - parallel filtratsiya aǵımı dep ataladı.

 Tuwrı sızıqlı - parallel aǵıs tómendegi orınlarda júz bolıwın kórip shıǵamız.

 Tuwrı sızıqlı - parallel aǵıslar ushın bir neshe mısallar keltiremiz: qatlam planda «polosa» kórinisinde bolsın deylik (2. 1, a - súwret).

  Uzınlıq boyınsha qatlam quwatı da ózgeriwshenligi sebepli, balshıq jerde   

 birdey dep esaplaw múmkin.

 2. 1-súwret

ABCDE qatlam kontur shegarası

 ótkezgish emes, qatlam tóbe

 bólegi hám tómen bólegi da ótkezgish                                                           emes. Shıǵarıw qudıqlar batareyası

 neft tasıwshı BD baslanǵısh konturǵa

 parallel jaylasqan. Suyıqlıq aǵımı

 qudıq batereyasidan qanday da

 aralıqta uzaqlasqanda ámelde tuwrı sızıqlı - parallel boladı.

 Taǵı bir mısaldı qaraymız. Haydaydigan «H» hám shıǵarıw «F» qudıq batareyaları arasındaǵı qanday da uchastkasında aǵımdı tuwrı sızıqlı - parallel dep esaplaw múmkin. Qatlam salıstırmalı quwatı onıń tóbe hám tómengi  bólimleri  aralıǵinda ózgermeydi (2. 1, b - súwret).                                         

 Qatlamdaǵı tuwrı sızıqlı - parallel aǵımchali suyıqlıq háreketi máselelerin sheshiwde qatlamdı sxematik túrde ańlatatuǵın bálentligi «b» bolǵan parallellopiped modeli kórinisinde oyda sawlelendiriw qolay boladı (2. 2 - súwret).

 Onıń AA'D'D tárepi qatlam menen tutınıw oblast shegarası bolıp, BB'C'C

 2. 2-súwret. Suyıqlıqninhg tuwrı sızıqlı paralleloqimi sxeması –

tomon bolsa aǵıs sırtı bolıp xızmet etedi. Aǵıs sırtı qatlamın, qatlamdan suyıqlıq oqib shıǵıp ketetuǵın «a» uzınlıqdaǵı tuwrı sızıqlı galereyadan shegaralaydı dep oyda sawlelendiriw múmkin. AA'D'D hám DD'S'S tárepler suyıqlıq ushın ótkezgish emes. A'B'C'D' tárep qatlam tóbe bólegi ótkezgish emasligini, ABCD tárep bolsa qatlam tómengi bólegi ótkezgish emasligini suwretleydi.

 Suyıqlıq filtratsiyası «b» qatlam qalıńlıǵı boyınsha boladı. Suwretde              uzlukli sızıqlı  kórsetkishleri                   menen filtratsiya tezlikleri vektorları

   kórsetilgen

 2. Uzınlıǵı shegaralanbaǵan gorizontal qatlamdı qaray shıǵamız. Bul qatlamdıń «A» tóbe tárepi hám «S» tómengi tárepi ótkezgish emes (2. 2-súwret). Bul qatlam birden-bir gidrodinamik jetilisken qudıqqa iye. Jetilisken gidrodinamik qudıq dep, qatlamdı pútkil quwatı (qalıńlıǵı ) boyınsha ashatuǵın qudıqlarǵa aytıladı hám ol suyıqlıq ushın tolıq ashılǵan yon tárep sirtlari arqalı jemisdor qatlam menen tutasadı. Qatlam tóbe bólegi hám ostki bólegi bir- birine parallel boladı.

 2. 2, a - suwretde EDF qudıqdı qorshaplıq alǵan qatlam zonası suwretlengen. DF diywaldıń hámme bóleginen ajıratılǵan qatlam zonası hám qudıq DF bólegi arasında suyıqlıq almasınıw júz bolıwı múmkin.

 EDF qudıq paydalanılatuǵın bolsa, ajıratılǵan qatlam zonasınıń V sirtlarining hámme táreplerinen suyıqlıq oqib kiredi. Ishki zonada suyıqlıq jıynalıwshı radial aǵıs (2. 2, b-su'wret) payda boladı. Suyıqlıq túsiw jayı bolıp DF qudıqdıń ashıq yon tárepleri boladı.

 Eger EDF - suyıqlıq haydaydigan qudıq bolsa, ajıratılǵan qatlam zonasındaǵı suyıqlıq tutınıw deregi bolıp, DF diywal qudug'i xızmet etedi. Suyıqlıq túsiw jayı bolıp, ajıratılǵan zonanıń «V» sırtı esaplanadı. Bunda aǵıs radial tarqalatuǵın boladı.

 Suyıqlıq háreketi qatlamdıń pútkil qalıńlıǵı (ostki bóleginen tóbe bólegineshe) shegarasıda bolǵandaǵı shártda qaralatuǵın bolsa, ol jaǵdayda suyıqlıqdıń bul háreketin tegis radial dep ataw múmkin.

 4. Eger filtratsiya tezlikleri vektorları keńislik radial bir noqatda shabıwatuǵın (bir noqattan yoyiladigan) tuwrı sızıqlar boyınsha jónelgen bolsa, bunday filtratsiya aǵıslarına radial - sferik aǵıslar dep ataladı. (2. 2, c-su'wret).

 

 2. 2-súwret. Qatlamdaǵı suyıqlıqdıń tegis radial (a, b)

 hám radial sferik 2. 2, c-su'wret aǵımı sxemaları.

 

 Oraylıq simmetriyaǵa tiykarınan, filtratsiya basımı hám tezligi, bul halda tek oraydan esaplanatuǵın bir «r» koordinataǵa baylanıslı boladı. Sferik - radial aǵıs sharayatlarında teń basımlı sirtlar (izobara) hám teń tezlikli sirtlar (izotaxa) bolıp, olardıń sferik sirtlari esaplanadı.

 Qudıq BES yarım sferali kórinistegi túpkilikli qatlam menen tutasadı. Tóbe bólegi ABCD bolǵan, tegis, gorizontal hám ótkezgishlikke iye bolmaǵan shegarasız quwatlı qatlamdı shama menen oylayıq. Bunda qudıq BEC yarım sferali kóriniske iye bolǵan túpkilikli qatlam menen tutasadı (2. 2, c-su'wret).

 Qatlamda qudıq tubiga yamasa teris jaǵıına jónelgen suyıqlıq aǵımı sferik - radial bolıp esaplanadı.

 Joqarıda keltirilgen, bir ólshemli aǵıslardıń úsh kórinisi neft hám gaz tarawı ámeliyatı menen baylanıslı bir qansha máselelerdi sheshiwde úlken áhmiyetke iye. Bul aǵıs kórinislerin qaray shıǵamız.

 Tuwrı sızıqlı - parallel aǵıs

 Tutınıw konturına uyqas túsetuǵın «h» qalıńlıqka hám «B» enga iye bolǵan gorizontal qatlam I - I kesiminde «Rk» ózgermeytuǵın basım saqlap turılibdi, tutınıw konturınan «Lk» aralıqdaǵı II - II kesimde bolsa «Rg» (bul jerde tabıw galereyası jaylasqan ) ózgermeytuǵın basım saqlap turıptı deylik (2. 4 - súwret).

 Aǵıs sızıǵı boyınsha OX koordinata kósherin jóneltiremiz. OY o'qni bolsa tutınıw konturı boyınsha jóneltiremiz. OX kósher boyınsha suyıqlıqdıń háreketin qaraymız. Bunda (2. 4) Laplas teńlemesi bunda usı

http://ekarsu.uz/pluginfile.php/472713/mod_lesson/page_contents/49536/13.png?time=1598900946532

http://ekarsu.uz/pluginfile.php/472713/mod_lesson/page_contents/49536/15.png