1. filtraciya teoriiyasi tuwrisinda tiykarg’i tu’sinikler
Neft hám gaznı suw menen siqip shıǵarıw
Download 231.45 Kb.
|
Jer asti gidravlikasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Qatlamǵa tásir etiw menen qamtıp alıw
14 Neft hám gaznı suw menen siqip shıǵarıw1. Suw bastırıw texnologiyası.Neft uyumiga tásir maqseti qatlam basımın ustaw hám odan da keregi sońǵı neft beraoluvchanligini asırıw bolıp tabıladı. Qatlamǵa tásir etiw bunnan tısqarı sońǵı isletiw dáwirinde islep atirǵan pıtken kánlerde da qollanılıwı múmkin. Kóp jaǵdayda tásir etiw usılları hár eki maqsette qatlam basımın ustaw hám sońǵı neft beraoluvchanligini asırıw ushın isletiliwi múmkin. Neft úyinlerine tásir etiw dárejesi kútá úlken. 85% átirapında neft qatlamdan tásir etiw usılari járdeminde qazib alınadı. Uyumdan neft qazib alıw pátin jaqsılaw jáne onıń sońǵı neft beraoluvchanligini asırıw maqsetinde qatlamǵa suw, gaz yamasa hawa haydab qatlam basımın ustap turıw usıllarınan paydalanıladı. Olar ishinde qatlam basımın suw haydab ustaworqali tásir etiw tiykarǵı usıllardan biri esaplanadi. Qatlamǵa tásir etiwdiń tómendegi tiykarǵı usılları bar bolıp tabıladı. A. Qatlamǵa suw haydab qatlam basımın ustaw usılı, olarǵa tómendegiler kiredi: 1. Shegara artıdan suw bastırıw. 2. Shegara boylap suvboshtirish. 3. Shegara ishki bólegiden suw jer aydaw, oǵan tómendegiler kiredi: a) sızıqlı hám sheńber qatar boylap jaylastırılǵan shafyór qudıqlar menen uyumni bolıw ; b) bloklı suw boshtirish sisteması ; v) oray boylap suw jer aydaw ; g) tańlap suw jer aydaw ; d) maydan boylap suw jer aydaw. B. Gaz haydab qatlam basımın ustaw : a) Hawa jer aydaw. b) Qurǵaqlay gaz jer aydaw. v) To'yintirilgan gaznı jer aydaw. g) Kiritik kórsetkishlerge jaqın ózgeshelikli gazlardı jer aydaw. V. Íssılıq tásiri usıllar. a) Qatlamǵa ıssı suw jer aydaw. b) Qızdırılǵan puw jer aydaw. v) Qatlamda háreketlanuvchan yonuvchi front payda etiw. g). Qatlamnıń túpkilikli bólegine ıssılıq menen ishlovberish Bulardan tısqarı júdá kem qollanılatuǵın, yuqordagi nomlanishlarning birigiwiden shólkemlesken tásir usılları da bar. Bunday usıllarǵa qatlamǵa eritpelerge uqsaw túr-túrli statiyalardı haydab, keyin onı quriq gaz yamasa suw menen bastırıw usılları kiredi; korbanlashgan suwdı haydab, keyin suw menen bastırıw ; iyis gazı ; qatlam nefti qısıwshı suw menen aralashadigan mitselyar eritpeler; arnawlı apparatda - gazogeneratorda jer aydaw basımı astında neftni qosıwda alınǵan gazgeneratori gazın jer aydawlar mısal boladı. Qatlam basımın ustap turıw maqsetinde uyumning shegara ortki, shegara bólegine hám shegara ishki bólegine suw jer aydaw usılları qollanıladı. Ayırım jaǵdaylarda shegara artıdan hám chtgara boylap suw jer aydaw usılı, shegara ishiki bólegine suw jer aydaw usılları menen toldırıladı. Shegara artı, shegara boylap hám shegara ishki bólegiden suw jer aydaw nátiyjesinde uyumga qosımsha energiya menen tásir etiledi hám uyumni joqarı pát menen islewine járdem beredi. Qatlam energiyasını saqlaw maqsetinde qatlamǵa jasalma tásir etiw ushın uyumni isletiwdi dáslepki dáwirlerinen jumısshı agent haydaladi. Bul qatlam basımın joqarı dárejede ustap turıw, yaǵnıy baslanǵısh qatlam basımǵa jaqınlaw, qudıqdı joqarı deplıqitliligini hám usınıń menen birge neft beraoluvchanlik koeffisientini joqarı bolıwın támiyinleydi. Ótken ásirdiń qirqinchi jılları ortasında burınǵı sovet neftchilari hám ilimpazları tárepinen qatlamdı isletiw processinde oǵan suw jer aydaw texnologiyası engizilgen hám isletip kórilgen. Neft úyinlerin suw qısıwı formasında isletiwde shet hám ostki suwning tábiy basımınan paydalanıladı. Qatlam birdey bolǵanda háreketlenip atırǵan shet suw fronti sırtqı neftlilik konturına parallel jıljıydı. Bunday waqıtta tabıw qudıqların sırtqı neftlilik konturına parallel qatarlar menen jaylastırıw joybarlawtırıladı. Isletiw processinde tabıw qudıqları hám uyumning bólek bólimlerin múddetiden aldın suvlanishini jónge salıw etiw maqsetinde tabıw qudıqlarınıń birinshi qatarı ishki neftlilik konturı shegarasıda jaylastırılǵan. Lekin bunday jaǵdaylarda suvlanish «til»larini payda bolıwı esabıǵa neft suvneftli zonalardan kem kólemde alınadı, neftbyeruvchanlik koeffitsienti azayadı, bul isletiw sisteması menen onıń joybarlawtirilgan úlkenligi taminlanmaydi. Sol sebepli keyingi payıtlarda tabıw qudıqların uyumning suvneftli zonasında da jaylastırıw názerde tutıladı. Joybarlawtirilgan isletiw sistemalarıda isletiw qadaǵalaw etilse maksimal neft beraoluvchanlik koeffitsientiga jerishiladi. Bunda tabıw qudıqları óniminiń suvlanganlik dárejesi hám jedelligine úlken itibar byeriladi. Birinshi qatar qudıqları suvlanganda olar toqtatiladi hám qosımsha ishki qatar iske túsiriledi. Qatlam suwining aktiv qısıwı menen dızbek neft úyinlerin isletiwde olardı qatlamnıń kesimi boylap suvlanishi gúzetiledi, SNCh tez jıljıydı. Tabıw qudıqların suvlanish tezligin kemeytiw ushın qatlamnıń neftga to'yingan aralıǵın joqarı bólegigine perforatsiyalanadi (ashıladı ). Bunda aldın úyin aralıǵınıń tómen bólegi, keyininen kem-kemnen joqarı bólimleri isletiledi. Qudıqlar da kem-kemnen tómenden joqarıǵa suvlanib baradı. Neft hám neftgaz kánlerin isletiw processinde qatlam basımın ustap turıw maqsetinde qatlamnıń geologik sharayatlarınan kelip shıǵıp hár qıylı usıllarda suw haydaladi. Shegara artıdan suw jer aydawkengligi 4-5 km úyinlerdi isletiwde usınıs etiledi. Úyin shegarasıda ishki hám sırtqı neftlilik konturları anıq belgilengen bolıwı kyerak. Úyinler birdey dúzilisi, kollektorlıq ózgeshelikleriniń joqarılıǵı, neftning qatlam sharayatındaǵı jabısqaqlıǵı tómen, qatlamlarda fatsial aralashuvlar bolmaytuǵını, uyumning neftli vachegara artı bólegi arasındaǵı gidrodinamik baylanıs áp-áneydey bolıwı menen xarakteristikalanıwı kerek. Tabıw qudıqları sırtqı neftlilik shegarasıǵa parallel qatarlar menen jaylastırıladı, bunda burawlaw tiykarınan ishki neftlilik shegarasıda ámelge asırıw usınıs etiledi. Shegara artıdan suw jer aydawda shafyór qudıqlar sırtqı neftlilik shegarasıǵa maksimal jaqınlastırılgan bolıwı kerek, lekin bul aralıq shafyór qudıqlar arasındaǵı aralıqtıń yarımınan kem bolmaytuǵını kerek. Neftlilik shegarasıdan shafyór qudıqlarına shekem bolǵan aralıq asqanda maxsuldor qatlamda suyıqlıqdıń háreketine qarsılıq artadı (3. 1- súwret). Shegara boylap suw jer aydaw keńligi 4-5 km, birdey dúzılıwlı, qatlamnıń kollektorlıq xarakteristikası joqarı bolǵan úyinler ushın, hár qıylı tosıqlar payda bolganligi sebepli uyumning neftli bólegi hám shegara artınıń gidrodinamik baylanısı bolmaǵanda qollanıladı. Bul halda shafyór qudıqlar uyumning neftli bólegi shegarasıda ishki neftlilik shegarasıdan minimal aralıqda jaylastırıladı. Tabıw qudıqları bolsa shegara artıdan suw jer aydawdaǵı sıyaqlı neftlilik shegarasıǵa parallel jaylastırıladı. (3. 2-súwret) Shegara ishinen suw jer aydaw keńligi yamasa 5 km den úlken, yamasa 4 km kishi úyinler ushın usınıs etiledi, lekin keyingi halda - uyumning kollektorlıq xarakteristikası jamanlashganda hám neftning jabısqaqlıǵı asqanda. Shegara ishinen suw jer aydawda tómendegi isletiw sistemaları ajratıladı. Kósher boylap suw jer aydaw keńligi 5 km den úlken, taw jınıslardıń kollektorlıq ózgeshelikleri joqarı bolmaǵan, qatlamdaǵı neftning jabısqaqlıǵı áhmiyetli aralıqda ózgeretuǵın, shegarasıda kollektorlıq ózgeshelikleri gúmbezi bólegiden átirapǵa tárep jamanlashib baratuǵın úyinler ushın usınıs etiledi. (3. 3-súwret). Uyumning neftli bólegi menen kontur artı arasındaǵı gidrodinamik baylanıs aktiv bolǵanda, neftning hám haydaladigan suwdiń jabısqaqlıǵı qatnası takriban birdey bolsa kósher boylap suw jer aydaw shegara artıdan suw jer aydaw menen birge qollanılıwı múmkin (3. 4- súwret).
3. 1-súwret. Kontur artıdan suw haydab isletiw sisteması. Úyinler: a) simmetrik gúmbezli, b) asimmetrik gúmbezli, v) litologik ekranlanǵan. 1- qatlam izogipslari; 2- ishki neftlilik shegarası ; 3- litologik shegaralanıw sızıǵı ; qudıqlar : 4- tabıw, 5- shafyór. Oraydan suw jer aydaw uyumning gúmbez bólegiden átirapǵa fizikalıq-litologik hám sizdirish xarakteristikası jamanlashib baratuǵın isletiw ob'ektleri ushın joybarlawtırıladı. Úyinlerdiń ólshemleri ádetde úlken emes, 1 den 3 km ge shekem, uyumning forması izometrik. Ólshemleri úlken, bir hár qıylı dúzılıwlı, kollektorlıq ózgeshelikleri hám sizdirish xarakteristikası salıstırǵanda joqarı úyinler ushın oraydan suw jer aydaw shegara artıdan suw jer aydaw menen birge qollanıladı. Usı isletiw sistemasın ámelge asırıwda uyumning oraylıq bólegiden shafyór qudıqlar 250-300 metr sheńber boylap burawlanadı. Tabıw qudıqları neftli hám suvneftli zonalar shegarasıda sırtqı neftlilik shegarasıǵa parallel kontsentrik qatarlar menen jaylastırıladı (3. 2- súwret).
3. 2-súwret. Kontur boylap suw jer aydaw. Neftlilik shegaraları : 1- sırtqı, 2- ishki; qudıqlar : 3- tabıw, 4- shafyór. 3. 3-súwret. Kósher boylap suw jer aydaw. 1- sırtqı neftlilik shegarası ; qudıqlar : 2- tabıw, 3- shafyór
Shártli belgiler 6 suwretde 3. 5-súwret. Oraydan suw jer aydaw. Shártli belgiler 6 suwretde Xalqaliqatorbo'ylabsuvhaydashodatdaizometrik, ovalshaklidagi, litologik - fizikvasizdirishxossalarituzilmaninggumbazdanatrofqismigatomonma'lumyo'nalishdao'zgarishibilantavsiflanadiganuyumlardaqo'llaniladi. Qatlambosiminiushlabturishuchunhaydovchiquduqlaruyumningo'rtaqismidaxalqaliqatorbo'ylabjoylashtiriladi, shegaraortidaesatashqineftlilikchegarasigaparalleljoylashtiriladi. Bunıńnatijasidaikkitatengbo'lmaganmaydonhosilbo'ladi: kichigi-oraylıqqismdavakattasi- shafyórquduqlarningikkitaqatoriorasida (3. 6 -súwret). Úyinlerdi (isletiwob'ektlarini) shafyórquduqlarqatorlaribilanalohidabloklargaajratibsuvhaydabishlatishtizimikengligi5 kmdankattabo'lgan, shegarasıdagiuchastkalarturlifizik-litologikvasizdirishxususiyatlarigaegabo'lishimumkinbo'lganuyumlaruchunqo'llaniladi. Ádetdebundayuyumlarkattaneftzaxiralarigaegabo'ladi. Bunnantashqaribuishlatishtiziminio'lchamlarikichik, lekinjinslariahamiyatlifatsialo'zgaruvchan, pastsizdirishxususiyatlaribilan, qatlamneftiningqovushqoqligiyuqori, uyumchegaralaridasizilishsharoitlarikeskinyomonlashishibilantavsiflanadiganuyumlaruchunqo'llashmumkin. Bundaishlatishob'ektiningmaydonihaydovchiquduqlarqatorlaribilan 4-5 kmkenglikdagialohidabloklargaajratiladi. Ajıratıwyo'nalishlariishlatishob'ektlarininglitologikvafatsialtuzilishiniumumiyqonuniyatlarihisobgaolibtanlanadi ( 3. 7- súwret).
3. 6 -súwret. Xalqali qatar boylap suw jer aydaw. Shártli belgiler 3. 1-suwretde 3. 7-súwret. Úyinlerdi bloklarǵa ajıratıp suw jer aydaw. Shártli belgiler 3. 1-suwretde Maydanbo'ylabsuvhaydabishlatishtizimiqumtoshlargillijinslarbilanahamiyatlidarajadaaralashganvaneftningqovushqoqlikko'rsatkichi, ótkezgishligi, gidroo'tkazuvchanligivaharakatchanligiko'rsatkichipast, qatlamningqalinligikattabo'lganuyumlar (isletiwob'ektlari) ushınqo'llaniladi. Birturlituzilishgaegabo'lmaganuyumlardahaydalgansuvnisbatano'tkazuvchanqatlamchalarorqaliketibqolishimumkin, buqazibchiqarishquduqlarinimuddatidanoldinsuvlanishigaolibkeladi. Maydanbo'ylabsuvhaydashtizimlaridahaydovchiquduqlarvaqazibchiqarishquduqlarinavbatlanadivaularorasidama'lummasofasaqlanadi. Tabıw hám shafyór qudıqlardı jaylastırıwdıń tómendegi variantları ámeldegi: 1. Qudıqlardı sızıqlı jaylastırıw sxeması, bunda shafyór qudıqlar tabıw qudıqları qatarları menen gezeklenedi. Tabıw hám shafyór qudıqlar álbette shoxmot rejiminde jaylastırıladı. Qatarlardaǵı qudıqlar arasındaǵı aralıq bir wazıypanı orınlawshı qudıqlar qatarı arasındaǵı aralıqtan parıq etiwi múmkin; 2. Tórt noqatlı sxema, bunda shafyór qudıqlar úshmúyeshliktiń úshlerinde, tabıw qudıqları bolsa onıń orayında jaylastırıladı ; 3. Yitti noqatlı sxema neftning jıldamlıǵına qaray saylanadı, shafyór qudıqlar to'ĝri oltiburchakning úshlerinde, tabıw qudıqları bolsa orayda jaylastırıladı ; 4. Bes noqatlı sxema, bunda shafyór qudıqlar kvadrattıń úshlerinde, tabıw qudıqları bolsa orayda jaylastırıladı ; 5. Toǵız noqatlı sxema uyumning bir hár qıylıgiga qaray saylanadı, shafyór qudıqlar kvadrattıń úshleri jáne onıń tárepleri ortasında jaylastırıladı, tabıw qudıqları bolsa orayında. Saylab suw jer aydaw sisteması áhmiyetli hár qıylı, linza kórinisindegi dúzılıwǵa iye bolǵan, hámde qatlamnıń kollektorlıq ózgeshelikleri hám qalıńlıǵı birdan ózgeretuǵın isletiw ob'ektleri ushın qollanıladı. Suw jer aydawdıń bul túri maydan boylap suw jer aydaw túrlerinen biri esaplanadı. Bul sistemada isletiw ob'ekti teń ólshemli úshmúyeshlik yamasa tórtmuyush tor boyınsha burĝulanadi. Pútkil kán geologik matyeriallarni kompleks islew tiykarında burĝulangan qudıqlardan suwdı jaqsı qabıl etetuǵınları saylanadı. Shafyór qudıqlar jayın tańlawǵa tiykarǵı talaplar tómendegiler esaplanadı : qamtıp alıw maksimal bolıwı ushın qatlamnıń qalıńlıǵı úlken bolmaytuǵını kyerak; qatlamnıń sizdirish ayrıqshalıqı áp-áneydey bolıwı kerek; ótkezgish qatlamchalarning sanı maksimal hám qońsılas qudıqlarda sonday qatlamshalar menen baylanısı anıqlanǵan bolıwı kyerak. Bul halda shafyór qudıqlardıń sanı maydan boylap suw jer aydawdagiga salıstırǵanda talay kem boladı.
Bir tegis geweklik hám ótkeruvchyaanlik, neftga toyınǵanlıq dárejesi belgili bolǵan kollektorlarda suw jer aydaw usılınıń qaysı túri bo'lmasin áp-áneydey nátiyjeler beredi, sebebi haydalayotgan suw qatlamnıń hár bir múyeshi hám barlıq qalıńlıǵına tásir ótkerip, sol qalıńlıqtan hám múyeshdan neftni alıwshı qudıqlar tubiga haydab keliwge járdem beredi. Qatlam hár qıylı qatlamshalardan shólkemlesken yamasa júdá hár qıylı rayonlıqka beyim bolǵan jaǵdaylarda haydalayotgan suw ózine qolay hám ótkezgishligi joqarı bolǵan qatlamshalardan háreketlanaveradi. Nátiyjede suwdiń pútkil qatlamǵa tásiri jetkilikli bo'lmay kolishi tábiy hám sol sebepli da neftberuvchanlik bunday jaǵdaylarda tómenligishe qaladı. Suw jer aydaw usılınıń natiyjeliligin asırıw maqsetinde qatlamdı iyelew maksimal dárejesine jetiwka háreket etiledi. Onıń ushın qatlamnıń (uyumning) shet bólegine yamasa xilma - xillik joqarı bolǵan maydanlarda alıwshı hám shafyór kushimcha qudıqlar kazish maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bunday jaǵdaylarda kazilgan qosımsha qudıqlar olarǵa haydalgan suwdiń tásiri bolmaǵan alıwshı qudıqlar tubiga sol maydannan neft sizib kelmegen jaǵdaylarda sol orınnıń ózin sizdirish múmkinshiligine iye boladı. Haydalgan suw bolsa sol qudıq átirapında tásirsiz qalǵan orınlardaǵı neftlarni quwıp shıǵıw imkaniyatın beredi. Odan tısqarı qatlamǵa suw jer aydawdıń natiyjeliligin asırıw maqsetinde qatlam ( úyin) ni bolıw múmkin. Bunday jaǵdaylarda bolınǵan úyin kishilew aymaqǵa iye bolǵanı ushın oǵan tásir etiwshi shafyór qudıqlardıń tásiri artıp, gidrodinamik dáreje kóterilip, (alıwshı ) tubiga neftning sizib keliwi artpaqtası múmkin. Úyinlerdi bolıw hár qıylı dárejede ámelge asırılıwı múmkin: Kishilew hám uzın áyyemgilinalga o'rnashgan úyinlerdi da bóleklerge bolıw. Bunda uyumni xaydovchi qudıqlar menen bir neshe bóleklerge bolıw múmkin. Kollektorlıq qásiyetleri júdá tómen hám qatlamdaǵı neftning jabısqaqlıǵı talay joqarı bolǵan jaǵdaylarda uyumni hár 3 qatar alıwshı qudıqlardan keyin bir qatar xaydovchi qudıqlar menen bólinedi. Bul usıl óziniń jaqsı nátiyjelerin beredi, sebebi qudıqlardıń tásir kúshi 2/3 muǵdardı kórsetedi. Bul jaǵdaylarda ádewir qosımsha neft alıwǵa eriwiliwi múmkin. Qatlamdı bolıwdıń 3 qatarlıq variantı. Qatlamdan alınıwı múmkin bolǵan neftni beshqatorlik usıl menen ámelge asırıw qatlamnıń túrli-tumanlıǵı onsha úlken dárejede bolmaǵan hám odaǵı neftning jabısqaqlıǵı da onsha úlken bolmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı hám úyin bir qatar xaydovchi qudıqlarǵa 5 qatar alıwshı qudıqlar tuwrı keltirip qaziladi. Bunda da qudıqlardıń tásiri 2/5 dárejede boladı jáne bul variantda da ádewir qosımsha neft alıw múmkinshiligi jaratıladı. Qatlamdı bolıwdıń beshqatorlik variantı qatlamdaǵı ámeldegi neftni shıǵarıp alıw maqsetinde birpara jaǵdaylarda qatlamǵa haydalayotgan suwdiń háreket baǵdarını ózgertiw halları da ushraydı. Bunda yunalishni geyde 1800, geyde bolsa 900 ge ózgertiw múmkin. Yunalish ózgergen halda qatlamnıń yuvilish ayrıqshalıqı ózgermegen halda odaǵı háreketleniwshi suyıqlıqdıń baǵdarı ózgerip, sol orada tásirsiz qalıp ketken maydanǵa hám maydan bólegin óz tásirine alıwı menen áhmiyetli bolıp tabıladı. Qatlamdaǵı qaldıq neftning muǵdarına hám oǵan etilgen tásirdiń nátiyjesine qaray, bul usıllardı bir neshe ret qaytarıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Qatlamǵa tásir etiwdiń taǵı haydaladigan suwdiń muǵdarın kóbeytiw menen da jaqsı nátiyjelerge jetiw múmkin. Bunda álbette shafyór qudıqlarǵa haydalayetgan suw muǵdarı 3-4 hám odan artıq dárejege arttırıp, qatlamdaǵı haydalish (yuvilish) múmkinshiligin talay asırıwǵa erisemiz. Bunda biz tásir sheńberinden shetke qalǵan qatlamǵa hám maydan bólegin ta'bir kerek bolsa, “zorlıq ” menen jumısqa túsirgen bulamiz. Álbette jer aydaw dárejesin asırıwımız ornına uyumdan alınatuǵın suyıqlıqdı muǵdarın asırıw múmkinshiligine iye bolamız. Bunday jaǵdaynı jedellik menen ónim alıw (forsirovanniy otbor) - dep ataladı. Bul usıl ásirese qatlamnıń kollektorlıq qásiyetleri júdá túrme-túrlıqqa beyim bolǵanda hám odaǵı neftning jabısqaqlıǵı joqarı bolǵanda qatlamda qudıqlar teńdey suvlanganda hám neft beruvchanlik koeffitsiyenti talay tómen bolıp, qaldıq neft muǵdarı talay kóp bolǵan jaǵdaylarda óziniń nátiyjesin beredi. Jer aydaw muǵdarı hám alıw muǵdarınń artpaqtası esabıǵa qatlamda suyıqlıqlardı háreket tezligi artadı hám nátiyjede qatlamnıń tásirleniw hámde kamrab olinish dárejesi artadı. Nátiyjede qatlamdan alınǵan ulıwma neft muǵdarı da artıp, neftberuvchanlik koeffitsiyenti da artıwǵa eriwiladi. Конец формы Конец формы Download 231.45 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling