1. Haydash cho’kma hosil qilish Ekstraksiya usulli

Analizning xromatografiya usuli
A nalizning xrom atografiya usuli asosida 1903-yilda rus olimi
M .S .S vet taklif qilgan sorbsiya va desorbsiya jarayonlari yotadi.
S uyuq yoki qattiq m o d d a sirtida boshqa m odda m olekulalari,
ato m lari yoki ionlarining yutilishi sorbsiya (adsorbsiya) deyiladi.
0 ‘z sirtiga yutuvchi m odda sorbent (adsorbent), yutilgan m odda
esa sorbat (adsorbtiv) deyiladi. Sorbsiyaga teskari jarayon s o rbent sirtida yutilgan m odda m olekulalari (atom lari yoki io n larining) boshlang‘ich xossasini saqlagan holda ajralib chiqish h o d isasi desorbsiya deyiladi.
D em ak, analizning xrom atograflya usuli sorbent o rq ali
o ‘tayotganda aralashm adagi kom ponentlarning sorbentga tu rlicha sorbsiyalanishi va desorbsiyalanishi tufayli ularni b ir-b irid an
ajratish va aniqlash usulidir. 11.2. Xromatografik analiz usulining sinflari
A nalizning xrom atografik usuli quyidagi belgilariga k o ‘ra
sinflanadi. 1. Analiz qilinadigan moddaning ajralish mexanizmiga k o ‘ra.
U, o ‘z navbatida, quyidagilarga b o ‘linadi:
• a d s o r b s i y a l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — a n a liz
qilinadigan aralashmadagi kom ponentlarning turlicha adsorbsiyalanish xususiyatiga asoslangan;
• t a q s i m l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — analiz q ilin a ­
digan m oddaning o ‘zaro aralashm aydigan ikkita erituvchi orasida
taqsim lanishiga asoslangan (qog'oz xrom atografiyasi, y u p q a
qog‘oz xromatografiyasi);
• i o n a l m a s h i n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — a n a liz
qilinadigan eritm adagi ionlarning ionit (sorbent)dagi h a ra k a tchanligi tufayli ionlarning alm ashinish jarayoniga asoslangan;
• c h o ‘ k t i r i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — xrom atografik
kolonkadan o ‘tkazilayotgan analiz qilinadigan m oddasi b o 'lg a n
tashuvchi (harakatchan) fazaning cho'ktiruvchi bilan c h o ‘k m a
hosil bo‘lish reaksiyasiga asoslangan (EK ). K om pleks hosil qilish va oksidlanish-qaytarilish x ro m a ­ tografiyasi ham kompleks hosil qilish va oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga asoslangan.