1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

30. 
O‘xshashlik nazariyasi asoslari va o‘lchov birliklar tahlili. 
Teoremalar, mezonlar, gidromexanik, issiqlik, diffuzion, modellashtirish, shart-sharoitlar, fizik, 
matematik, tartibi 
Prandtl mezoni:
v 
с
Rr =
(11)
bu yerda s—suyuqlik yoki gazning issiqlik sig‘imi, J/(kg-K).
Prandtl mezoni konvektiv issiqlik berish jarayonidagi muxitning fizik xossalari 
o‘xshashligini xarakterlaydi. Bio mezoni:
Bi 
lk
(12)
k
bu yerda l
k
— qattiq jismning xarakterli o‘lchami, m; 
k
— qattiq jismning issiqlik
o‘tkazuvchanlik koeffisiyenti, Vt/(m-k)
Bio mezoni ichki va tashqi termik qarshiliklarning nisbatini, qattiq jism ichidagi 
xarorat maydoni va uning yuzasidagi issiqlik berish shartlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni 
ifodalaydi.
Xisoblashda Vi<0,1 bo‘lganda asosan tashki termik qarshiliklar, Bi>100 bo‘lganda esa 
ichki termik qarshiliklar xisobga olinadi.
Grasgoff mezoni:
(13)
bu yerda suyuqlikning xajm bo‘yicha kengayish koeffisenti, 1/K; t—qattiq jism va 
undan maolum masofadagi oqim xaroratlari orasidagi farq, K.
Grasgofff mezoni erkin issiqlik konveksiyasini xarakterlab, ishqalanish kuchlari va 
noizotermik oqimning ayrim nuqtalaridagi turli zichliklar ta’sirida xosil bo‘lgan ko‘taruvchi 
kuch o‘rtasidagi nisbatni belgilaydi.
Kutateladze mezoni:
r 
Ku 
(14)
c
t 
bu yerda r—faza o‘zgarish issiqligi (masalan, bug‘ning kondensasiyalanishi vaqtida 
ajralgan issiqlik miqdori), J/kg; s—suyuqlikning (masalan, kondensatning) issiqlik sig‘imi, 
J/(kg•K); t- kondensat yupka qatlami va devor ustisidagi xaroratlar farqi, K.
Kutateladze mezoni fazaning o‘zgarish issiqligini birorta fazaning to‘yinish 
xaroratiga nisbatan o‘ta qizitish yoki o‘ta sovitish issiqligiga nisbatini ifodalaydi.
Uchinchi guruxga, yaoni diffuzion o‘xshashlik mezonlari qatoriga Nusselpt, Prandtl, 
Furpye, Bio, Pekle mezonlari kiradi;
Nu’= 
l
(15)
D v 
Rr’=
(16)

---

D 
Fo’= l
D
2
(17)
Bi’= 
lк
Dк 
Re’=
l
(19)
D 
Bu yerda - modda berish koeffisenti, m/s; D- diffuziya koeffisiyenti m
2
/s; Dk- 
qattiq jismdagi diffuziya koeffisiyenti, m
2
/s . 
29. Filtrlash 
Filtrlash, filtr, usullari, qo‘shimcha jarayonlar, tezligi, tenglama, rejimlari, qurilmalar, 
cho‘kma, patronli, filtr, filtr-press, xisobi 
Suspenziya va changli gazlarni filtr to‘siqlar orqali o‘tkazib tozalash jarayoni filtrlash deyiladi. 
Filtr to‘siqlar qattiq zarrachalarni ushlab qolib, suyuqlik yoki gazni o‘tkazib yuborish 
qobiliyatiga ega. Filtr to‘siqlar yoki filtr sifatida mayda teshikli turlar,turli gazlar, sochiluvchan 
materiallar (qum, maydalangan ko‘mir, bentonitlar) kerakli buyumlar va boshqalar ishlatiladi. 
Filtr sifatida paxta, yung va sintetik gazlamalardan tayyorlangan materiallardan xam 
foydalaniladi 
Bu xususiyaga ko‘ra filtrlash ikkiga bo‘linadi. 
1. Cho‘kma xosil qilish yo‘li bilan filtrlash. 
2. Filtrlovchi materialning teshiklarini to‘ldirish orqali filtrlash 
Sanoatda filtrlashdan so‘ng quyidagi qo‘shimcha jarayonlar amalga oshiriladi.
1. Cho‘kmani yuvish. 
2. Cho‘kmani oddiy xavo va inert gazlar bilan dudlash. 
3. Cho‘kmani issiq xavo bilan quritish. 
Filtr to‘siqlardan oldingi va keyingi bosimlar farqi yoki filtrlovchi materiallarga suyuqlik 
bosimini xosil kiluvchi markazdan qochma kuchlar filtrlash jarayonining xarakatlantiruvchi 
kuchi vazifasini bajaradi. 
Xarakatlantiruvchi kuchlar turiga karab filtrlash ikki grupaga bo‘linadi: 
1. Bosimlar farqi ta’sirida filtrlash. 
2. Markazdan qochma kuchlar ta’sirida filtrlash (sentrifugalash).