1. Joriy aktivlar iqtisodiy kategoriya sifatida va uning tarkibi

Xulosa va takliflar

Bugun O’zbekistonimiz bosib o’tgan mustaqil taraqqiyot yo’lini xolisona baholar ekanmiz, o’tgan davr mobaynida biz erishgan, dunyo jamoatchiligi tan olgan olamshumul yutuq va marralar, avvalambor, izchil rivojlanayotgan iqtisodiyotimiz va uning barqaror o’sish sur’atlari, aholi farovonligining yildan-yilga oshib, jahon hamjamiyatida mamlakatimiz obro’-e’tiborining tobora yuksalib borayotgani – bularning barchasi Konsitusiyamizning asosiga qo’yilgan, chuqur va puxta o’ylangan maqsad, prinsip va normalarning hayotbaxsh samarasi, desak, hech qanday mubolag’a bo’lmaydi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning izchil rivojlanib borishini ta’minlash orqali biz mamlakatimizda jamiyatimizning ijtimoiy- siyosiy tayanchi va poydevori bo’lgan o’rta sinfning shakllanishiga va uning tobora mustahkam bo’lib borishiga erishmoqdamiz. Barchamizga ayonki, aynan ana shu ijtimoiy qatlam – ya’ni o’rta sinf yurtimizda amalga oshirayotgan islohotlarimizni yanada chuqurlashtirishdan, mamlakatimizning izchil va barqaror rivojlanishidan eng ko’p manfaatdordir. Shu bois kichik biznes va xususiy tadbirkorlik bugungi kunda jamiyatimizdagi ijtimoiy va siyosiy barqarorlikning kafolati va tayanchiga, yurtimizni taraqqiyot yo’lidan faol harakatlantiradigan kuchga aylanib bormoqda.
Korxona joriy aktivlarini manbalashni ham o’ziga xos xususiyatlarini sezish mumkin. Ularda asosiy vositalar yoki uzoq muddatli aktivlarni shakllanishi hamda manbalanishida farqlar mavjud, ya’ni ular asosiy e’tiborni joriy aktivlarga va ularni manbalashga qaratadilar. Shunday ekan, tadqiq qilingan mavzu bo’yicha quyidagi muhim jihatlarni ta’kidlab o’tish mumkin.
Birinchidan, joriy aktivlarni manbalash yuzasidan korxonaning o’zlik mablag’lari manbalari hissasini keskin oshirish lozim. Aks holda ular faoliyatiga to’siq bo’luvchi omillar ta’siri kuchayadi. Joriy aktivlarni izlab topish yoki jalb qilish tadbirlarini ko’rish lozim.
Joriy aktivlarni manbalash yuzasidan uzoq muddatli yoki qisqa muddatli kreditlar va qarzlarni jalb etishning bugungi kunda kuchli mexanizmi shakllangan. Negaki tijorat xususiyatiga ega bo’lgan va istalgan hajmda chetdan mablag’larni
joylashtirish imkoni mavjud. Faqat ular yuzasidan foiz to’lovlari va ustamalar yukini ko’tarish masalasi hal etilsa bo’ldi.
Bu yuqori tavakkalchilik hissini ham talab etadi, albatta. Chunki o’ylangan va rejalashtirilgan har qanday maqsadli harakatni albatta o’ziga xos va qator muammolari mavjud bo’ladi.
Ikkinchidan, joriy aktivlarni joylashtirishning, ya’ni ularni kirimga olinishi, saqlanishi, hisobdan chiqarilishi va hujjatli aylanishini tezlashtirishning javobgarlik mexanizmini shakllantirish lozim.
Uchinchidan, joriy aktivlarni baholashning va ular samaradorligini aniqlashning ko’rsatkichlar tizimini yangilanayotgan uslubiy asosini tuzib chiqish lozim. Joriy aktivlarni hisobga olishning hozirgi holatida ularning likvidlik darajasiga ahamiyat berilmagan.
Shuningdek ularning nazariy bayon etishda ham kamchiliklar ko’p. Jumladan, joriy aktivlar juda ko’p tushunchalar bilan tavsiflanadi, ya’ni aylanma aktivlar, oborot aktivlar, harakatdagi aktivlar va hokazolardan iboratdir.
To’rtinchidan, joriy aktivlarni me’yorlanishi yuzasidan sektorlar bo’yicha normativlar tuzilgan holda ulardagi o’zgartirishlar ustidan nazoratning ta’sirli shakli belgilanmagan. Normativlarga amal etish va ularning me’yorini saqlash ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishda muhim ahamiyatga ega. Hozirgi moliyaviy qonunchilikda nomativlarni buzilishi yuzasidan ma’muriy va moliyaviy javobgarlik shartlari belgilangan, lekin ular o’zining ta’sir belgisiga ega emas.