1. Кредитнинг зарурлиги ва мохияти

Истемол кредити. Истьемол кредити ўзининг мақсади билан кредитнинг бошқа шаклларидан фарқ қилади. Унинг фарқли белгиси -жисмоний шахсларни кредитлаш хисобланади. Кредитнинг бу шаклида кредит берувчи сифатида махсус кредит муассасалари билан бирга товар ва хизматларни сотишни амалга оширадиган жисмоний шахслар ҳам бўлиши мумкин.
Истьемол кредити икки шаклда: пул шаклида ёки товар шаклида берилиши мумкин. Жисмоний шахсларга кучмас мулкка эгалик к;илиш учун, қиммат бўлган даволанишни тўлаш, ҳар хил товарлар ва уй ясихрзлари сотиб олиш ва бошқа эхтиёжларни кондириш учун истьемол кредитлари берилиши мумкин. Пул шаклида истьемол кредити банклар томонидан, товар шаклида эса товарлар чакана савдоси жараёнида тўлов муддатини чўзиш орқали амалга оширилади.
Ўзбекистонда хозирги кунларда уй жой сотиб олиш, уй жой куриш учун пул шаклидаги, узоқ, муддатли истьемол кредити ва товар шаклида автомобиль кредитга берилмоқда.
Давлат кредити. Кредитнинг бу шаклининг асосий хусусияти кредит муносабатларида давлатнинг к;атнашувидир. Давлат кредитида давлат бир томондан к;арз берувчи ва иккинчи томондан к;арз олувчи сифатида иштирок килиши мумкин. Қарз берувчи вазифасини бажара туриб, давлат, давлат кредит инститўтлари, жумладан Марказий банк орк;али ик;тисоднинг ҳар хил сохаларини кредитлашни ўз зиммасига олади. Давлат томонидан:
•иқтисодиётнинг устивор тармокдарини кредитлаш;
•молиявий ресурсларга эхтиёж сезаётган давлат аҳамиятига эга бўлган аниқ тармок; ёки минтакаларга, агар бюджетдан молиялаштириш имконияти тугаган бўлса, вақтинча фойдаланишга маблағ ажратижши мумкин.
Давлатнинг карзлари кўпайган ҳолларда давлат бюджети камомадини молиялаштириш мақсадида, давлат карз олувчи сифатида, давлат қарзларини жойлаштириш жараёнини амалга оширад. Давлат кредитининг ҳарактерли хусусияти шундаки, давлат томонидан олинган карз маблағлар ишлаб чив;ариш фондлари айланишида ёки моддий бойликлар яратишда иштирок килмайди. Бу маблағлар давлат қарзларини коплаш учун ишлатилади.
Давлат давлат хазина мажбуриятларинм чиқарит, молия бозорларида давлат Қимматбаҳо қоғозларини жойлаштириш, давлат заемларини чиқариш ва сотиш йули билан банкларнинг ахолининг ва боцҳа молия - кредит ияститўтларининг пул маблағларини нигади ва уларни давлат қарзи ва бюджет камомадини коплашга (молиялаштиришга) сарфлайди.
Халкаро кредит. Кредит муносабатларининг халқаро миқёсда (давлатлар ўртасида) амалга оширилиши халкаро кредитнинг юзага келишига олиб келади. Халкаро кредитга халедро микёсда ҳаракат килувчи кредит муносабатлари тўплаши сифатида қараш зарур. Кредитнинг бу шаклининг бевосита иштирокчилари миллатлараро молия-кредит инститўтлари, тегишли давлат хоқимияти, кредит ташкилотлари ва алохида хуқуқий шахслар бўлиши мумкин.
Халқаро кредит бир. давлат, шу давлат банки, шахси томонидан иккинчи бир давлатга, унинг банкларига, бошқа хуқукий шахсларига муддатлилик ва тўловлилик асосида бериладиган кредит ҳисобланади.
Халқаро кредит давлат ва халқаро инститўтлар иштирок этган муносабатларда пул (валюта) шаклида, ташки савдо фаолиятида эса товар шаклида бўлиши мумкин.
Халқаро кредит қуйидаги хусусиятлари билан ҳарактерланади:
Қарз олувчи ва қаарз берувчи сифатида давлат ташкилот ва муассасалари, хуқуқий шахслар (банклар, компаниялар), халқаро валюта кредит ташкилотлари катнашадилар;
Қарзга олинган маблағлар қарз олувчи мамлакат томонидан даромад келтирувчи капитал сифатида ишлатилади;
Карз берувчи макдлакатга тўланадиган ссуда фоизининг манбаси карз олувчи мамлакат ахолией томонидан яратилган миллий даромад -хисобланади.
Халқаро кредит махаллий кредит билан бир каторда фондлар айланишининг барча босқичларида қатиашади.
Халкаро кредит хал^аро иқтисодий муносабатлар доирасида қуйидаги фунгҳияларни бажаради:
-мамлакатлар ўртасида капиталнинг кайта таксимланишини таьминлайди;
-капиталнинг концентрацияяашувига ва марказлашувига шароит яратади ва бу жараённи тезлаштиради;
-ҳар хил валготаларда халкаро хисоб китобларни олиб боришда муомала ҳаражатларини қисқартиради .