1. Lorens almashtirishlari. Relyativistik mexanikada tezliklarni qo’shish qonuni. Relyativistik massa va relyativistik impuls

Jadvalda keltirilgan Galiley va Lorents almashtirishlarini solishtirib quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:
1) u<
2) Lorents almashtirishlarining ko`rsatishicha u yorug’lik tezligi S ga teng ham, undan katta ham bo`lishi mumkin emas. Aks holda ildiz ostidagi ifoda nolga teng bo`lib qoladi. u>c da esa manfiy son bo`lib, Lorents almashtirishlari o`z ma’nosini yo`qotadi. Shuning uchun ham yorug’likning bo`shliqdagi tezligi eng katta tezlik va unga erishish mumkin emas deb e’tirof etiladi.
3) Galiley almashtirishlari uchun absolyut hisoblangan vaqt oraligi va masofa relyativistik mexanikada bunday xususiyatini yo`qotadi.
sistemaga nisbatan tinch turgan, o`qi bo`ylab joylashgan tayoqchani qaraymiz.
sistemada tayoqchaning uzunligi bo`ladi, bu yerda va tayoqchaning sanok sistemasida dagi koordinatalari, 0 indeks tayoqchaning sistemasida tinch turishini ifodalaydi. Tayoqcha va sistema K sistemaga nisbatan u tezlik bilan harakatlanadi. K sistemada tayoqcha uzunligini aniqlaylik. Buning uchun t paytda tayoqchaning K sistemadagi
uchlarining koordinatalari x<sub>1</sub> va x<sub>2</sub> larni o`lchash kerak. Ularning farqi =x₂-x₁ K sistemada tayoqcha uzunligini beradi.

Topilgan ifoda hakida mulohaza yuritish uchun maxrajdagi kattalikni baholaylik: u bo`ladi. Birdan kichik sonning kvadrati ham birdan kichik . Birdan, birdan kichik sonni ayirsak natija ham birdan kichik bo`ladi: . :Tayoqchaning o`zi tinch turgan sanoqsistemasi dagi uzunligi , u harakatlanayotgan K sanoq sistemasidagi uzunligi l ga nisbatan kattaroqbo`lib chiqdi, yoki go`yoki tayoqcha harakatlanayotgan sistemada uning uzunligi qisqargandek bo`ldi. Inertsial sanoq sistemasiga nisbatan harakatlanayotgan tayoqchaning uzunligi harakat yo`nalishi bo`ylab marta qisqarar ekan. Bu qisqarishga uzunlikning Lorents qisqarishi deyiladi. Harakat tezligi u qancha katta bo`lsa qisqarish ham shuncha katta bo`ladi.