1-ma’ruza. Energetikaning muhum o‘rni. Energetikaning strukturasi

Nazorat savollari

1. O‘zgarmas tok haqida tushuncha bering.

2. Elektr o‘tkazgichlarning qanday turlarini bilasiz?

3. Elektr zanjir nima?

4. Om qonunini tushuntiring.

Adabiyotlar ro‘yxati: A-1; A-2; A-4; A-5; A-7; Q-12; Q-14; Q-19.

№1.Amaliy mashg‘ulot
Elektr uzatish liniyasi holatini yuklama quvvati berilganda hisoblash

EUL oxirida kuchlanish berilgan ( ). YUklama quvvati , kuchlanishi , elektr uzatish liniyasining qarishiligi va o‘tkazuvchanligi ma’lum. Kuchlanish , uzatish liniyasining bo‘ylama qismi oxiri va boshlanishidagi quvvatlar , quvvat isrofi , uzatish liniyasi boshlanishidagi quvvat larni topish talab etiladi. Qizish bo‘yicha cheklovni tekshirish maqsadida, ba’zan, tokni ham topish talab etiladi.

Hisoblash uzatish liniyasining oxiridan boshlanishiga tomon qidiriluvchi quvvat va kuchlanishlarni Kirxgaf va Om qonunlaridan foydalanib aniqlash tartibida davom ettiriladi.
Uzatish liniyasining oxiridagi zaryad (sig‘im) quvvati
. (1.1)
Kirxgofning birinchi qonuni bo‘yicha uzatish liniyasi bo‘ylama qismining oxiridagi quvvat
. (1.2)
Uzatish liniyasidagi quvvat isrofi
. (1.3)
Uzatish liniyasi bo‘ylama qismining boshlanishi va oxirida tok bir xil. Bo‘ylama qismi boshlanishida quvvat bu qism oxiidagiga nisbatan quvvat isrofi miqdorigi ko‘p, ya’ni
. (1.4)
Om qonuniga muvofiq uzatish liniyasi boshlanishidagi kuchlanish:
. (1.5)
Uzatish liniyasining boshlanishidagi zaryad quvvati
. (1.6)
Uzatish liniyasining boshlanishidagi quvvat
. (1.7)
Uzatish liniyasining boshlanishida kuchlanish berilgan ( ). lar ma’lum, larni topish talab etiladi.
Ushbu holda noma’lum bo‘lganligi uchun Kirxgof va Om qonunlaridan foydalanib uzatish liniyasining oxiridan boshlanishiga tomon ketma-ket ravishda noma’lum tok va kuchlanisharni topish mumkin emas. 2 tugun uchun egri chiziqli tugun kuchlanishlari tenglamasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
. (1.8)
Bu tenglamani echib, noma’lum ni topish va so‘ngra (1.1)-(1.4), (1.6), (1.7) ifodalar bo‘yicha barcha quvvatlarni xisoblash mumkin. Biroq ushbu holatda nisbatan sodda va taxminiy ikki etapli usulni qo‘llash maqsadga muvofišq
1-etap. Faraz qilamizki
, (1.9)
va (1.1)-(1.4) ifodalar bo‘yicha quvvat oqimlari va isrofini topamiz:
; (1.10)
; (1.11)
; (1.12)
; (1.13)
2-etap. 1-etapda topilgan quvvat oqimi foydalanib, Om qonuni bo‘yicha kuchlanishni aniqlaymiz. Buning uchun Om qonunini (7.5) ko‘rinishida foydalanamiz, lekin tok ni va lar orqali ifodalaymiz:
. (1.14)
(1.10) va (1.11) formulalarda ning o‘rniga foydalanilganligi uchun 1-etapda quvvat oqimlari taxminan topiladi. Bunga mos ravishda 2-etapda kuchlanish ham taxminan topiladi.
Quvvatlar va kuchlanishlarning yanada aniqroq kiymatlarini topish uchun 1 va 2-etaplarni ketma-ket ravishda takrolash mumkin. Bunday hisoblashni EHMda hisoblash maqsadga muvofiqdir.