1-ma’ruza. Energetikaning muhum o‘rni. Energetikaning strukturasi

Sinxron motorning U – simon tavsifi. Elektr tarmog‘idagi U_T= kuchlanish va aktiv R₂= quvvatda ishlayotgan sinxron motor statori tokning qo‘zg‘atish tokiga bog‘lanish I= tasviri Sinxron motor U – simon tavsifi deyiladi. 15-rasmda Sinxron motor U – simon tavsifi ko‘rsatilgan. Tarmokdagi kuchlanish o‘zgarmas bulsa, umumiy magnit oqimidan stator

15-rasm

chulg‘amida xosil bo‘ladigan EYUK xam o‘zgarmas, ya’ni U=-E= bo‘ladi. Demak, motordagi umumiy magnit okimi o‘zgarmas bo‘ladi va uni xosil kiladigan MYUK larning biri ko‘paysa, ikkinchisi shuncha kamayadi. SHunga kura, P₂= bo‘lganda qo‘zg‘atish toki ko‘paytirilsa, stator tokining faqat magnitlantiruvchi reaktiv tashkil etuvchisi kamayadi. Demak, qo‘zg‘atish tokini biror qiymatgacha ko‘paytirish bilan stator toki I ning magnitlovchi qismini nolga tenglashtirish mumkin va bunda I toki o‘zining minimumi (I_min) ga erishadi (bunda sinxron motor elektr tarmog‘idan reaktiv tok olmaydi) va cos =1 bilan ishlaydi. Agar qo‘zg‘atish toki o‘zining cos =1 dagi nominal qiymatidan xam oshirilsa, sinxron motor uzuvchi ccos bilan, ya’ni elektr tarmog‘iga reaktiv tok berib ishlaydi (bunda stator toki 1 elektr tarmog‘idagi kuchlanish V dan burchagiga uzuvchi bo‘ladi va natijada elektr tarmog‘idagi cos xam birmuncha oshadi). Uzuvchi cos =0,8 ga xisoblangan sinxron motorlar cos =1 da ishlaydigan motorlarga nisbatan og‘irrok, qimmatroq, FIK esa pastrok bo‘lad Sinxron motorni ishga tushirish. Sinxron motorlar asosan asinxron motorlar singari ishga tushiriladi. So‘ngra aylanish chastotasi asinxron n₂=n₁(1-S) chastotaga etgach, rotorning qo‘zg‘atish chulg‘amiga o‘zgarmas tok beriladi, bunda rotor sinxronizmga tortiladi, ya’ni u sinxron chastotada aylana boshlaydi. Kayta-kayta ishga tushiriladigan eritmalarda bu usuldan foydalanish ancha murakkab va nokulaydir. Nominaldan kichik, ya’ni karshilik momenti M_s=(0,3-0,4)M_N da yoki salt ishlash rejimida ishga tushiriladigan yuritmalarda bu usuldan foydalanish ancha murakkab va nokulaydir. Nominaldan kichik, ya’ni qarshilik momenti M_s=(0,3-0,4)M_N da yoki salt ishlash rejimida ishga tushiriladigan sinxron motorlarning qo‘zg‘atish chulg‘amini o‘zgarmas tok manbaiga oldindan ulab qo‘yib ishga tushirish usulining yaratilishi sinxron motorlardan keng foydalanishga yo‘l ochdi. Darxakikat, bunda Sinxron motorni ishga tushirishuchun uning stator chulg‘amini elektr tarmog‘iga ulash kifoya. Bu ixtiro sinxron motorlardan keng foydalanib, elektr tarmog‘ining kuvvat koeffitsientini oshirish imkonini y aratdi. Sinxron motorlarni bu usulda ishga tushirish ularni ishga tushirish toki I_isht=(3-8)I_H, momenti esa, M_isht=(0,5-2)M_N ni tashkil kiladi. Bunda aylanish chastotasi yuqori bo‘lgan sinxron motorning I_isht qiymati past chastotali motorlarnikiga nisbatan katta bo‘ladi. Katta quvvatli sinxron motorlarni ishga tushirishda elektr tarmog‘idagi kuchlanishni keskin kupaytirmaslik maksadda ular reaktor yoki avtotransformator vositasida ishga tushiriladi.