1-ma’ruza. Energetikaning muhum o‘rni. Energetikaning strukturasi

UMUMIY MA’LUMOTLAR
Elektr energetika tizimi (EET) quyidagi uchta guruhga bo‘lish mumkin bo‘lgan elementlardan tashkil topgan:

• 
  Asosiy (kuch) elementlari – elektr stansiyalarining suv yoki bug‘ning mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi generator agregatlari; tok va kuchlanishning turi va qiymatini o‘zgartiruvchi transformatorlar, avtotransformatorlar va to‘g‘rilagich qurilmalar; elektr energiyasini masofaga uzatuvchi elektr uzatish liniyalari (EUL); EETning sxemasini o‘zgartirish va shikastlangan elementlarni uzish uchun xizmat qiluvchi kommutatsiyalovchi apparatlar (uzgichlar, ajratkichlar va h.k.); himoyalovchi va cheklovchi apparatlar (saqlagichlar, tokni cheklovchi reaktorlar, razryadniklar);
  
• 
  o‘lchash elementlari – o‘lchash asboblari, boshqarish va rostlash vositalarini ulash uchun xizmat qiluvchi tok va kuchlanish transformatorlari;
  
• 
  boshqarish vositalari – EETning sxemasi va ishlashini operativ va avtomatik boshšarishini ta’minlovchi releli himoya, rostlagichlar, avtomatika, telemexanika, aloqa tizimlari.
  

Sinxron generatorlar
Sinxron generatorlar (SG) – bug‘, gaz yoki gidravlik turbinalarning SG rotorini ќarakatga keltiruvchi mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantirish uchun xizmat qiladi.
Turbinaning aylanish chastotasi turlicha – har minutdagi aylanishlar soni bir necha o‘ntadan yuzlargacha va hatto minglargacha (odatda gidravlik turbinalar uchun kamroq va boshqalari uchun ko‘proq) bo‘lishi mumkin.
Generator statorida induksiyalanuvchi EYUKning chastotasi f₁ rotorning aylanish chastotasi (bir sekunddagi aylanishlar soni) n₂ va rotorning juft qutblari soni r ning ko‘paytmasiga tengdir:
f₁ = r* n₂.

Bug‘ va gaz turbinalari yordamida aylantiriluvchi sinxron generatorlar turbogeneratorlar, gidravlik turbinalar yordamida aylantiriluvchilari esa gidrogeneratorlar deb yuritiladi.