1-ma’ruza Mavzu: Fanga kirish. Organik sintez moduli va uning rivojlanish istiqbollari. Organik sintez sanoatining muhim mahsuotlari

Monomer 
va 
polimer 
materiallari 
uchun 
xom 
ashyolar.
Monomerlarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 
1) Vinil monomerlari:
2) Allil monomerlari: 

---

3) Olefinlar: CH
2
=CH
2
; CH
2
=CH-CH
3
; CH
2
=C(CH
3
)
2
etilen propilen izobutilen  
4) Dienlar:
CH
2 
=CH-CH=CH
2
; CH
2 
=CH–CCl =CH
2
; CH
2
=CCH
3
– CH=CH
2
1,3–butadien xloropren izopren 
5) Polikondensatsiya reaksiyasi uchun qo„llaniladigan monomerlar, ularga 
quyidagi moddalarni misol qilish mumkin: 
HOOC-(CH
2
)
4
–COOH adipin kislota;
H
2
N –(CH
2
)
6 
- NH
2
geksametilendiamin
Polimer 
materiallari 
uchun 
plastifikatorlar. 
Plastifikator 
(yoki 
yumshatgich) deb, ba‟zi bir polimerlarni plastik, elastik xossalarini yaxshilash 
uchun 30-40% gacha qo„shiladigan moddalarga aytiladi. Bu plastifikatorlar, asosan 
presslash, valslash va boshqa usullar yordamida polimerlarni qayta ishlash 
jarayonlarida qo„llaniladi, chunki ishlov berishda polimerlar yetarli darajada 
oquvchan bo„lishi, tayyor mahsulotning elastik xususiyatlari yuqori bo„lishi kerak. 
Plastifikatorlarning eng muhim vakillariga misol qilib, yuqori haroratda 
qaynovchi murakkab efirlar, masalan dimetilftalat, dibutilftalat, dioktilftalatlarni, 
ftal kislota efirlari, o„rta forfat kislota efirlarini olish mumkin. 
Sintetik sirt-faol va yuvish vositalari. Tarkibida gidrofil va gidrofob 
guruhlari bo„lgan organik moddalar sirt–faollik xususiyatlarini namoyon qiladi. 
Oddiy sovun– stearin yoki palmitin kislotaning natriyli tuzida RCOONa bunday 
sirt faollik xususiyatini uzun uglevodorod zanjiri va karboksilat guruhi bajaradi. 
Tuzilishining syunday xususiyatga ega ekanligi sababli sirt-faol moddalar (SFM) 
fazalar ajralish yuzasida konsentrlanadi, bunda suvli eritmalarda sirt-faol 
moddalardagi gidrofob guruhi sistemadagi yog„-moy komponentiga, gidrofil 
guruhi esa suvga tomon qaratilgan bo„ladi. Natijada sirt tarangligi ancha
kamayadi, bu esa materialni yaxshi xo„llanilishiga sabab bo„ladi.