1-ma’ruza mavzu: farmatsevtik yordam fani va uning mazmuni. Retseptsiz dori moddalari bilan davolanadigan asosiy kasallik va patologik xolatlarda qayd etiladigan simptom va sindromlar haqida tushuncha dori va oziq-ovqat moddalarining o‘zaro

Ledensilar
Strepsils (amilmetakrezol + dixlorbenzil spirti) keng spektrdagi gammanfiy va grammusbat mikroorganizmlarga nisbatan antiseptik ta’sir etadi, og‘riqni kamaytiradi. Preparat 4 variantda chiqariladi: arpabodiyon va qalampir yalpiz moyi bilan, askorbin kislota bilan, asal va limonbilan, evkalipt moyi va mentol bilan. Bolalar va kattalarga 1 ledensidan har 2–3 soatda, kuniga 8 martagacha shimish tavsiya etiladi. 1 ledensida 2,6 g qand bor. «Strepsils plyus» tarkibida lidokain bor.
Koldreks Lari Plyus (diklonin) — 4 xil ta’mga ega ledensilar mavjud (olcha, limon, apelsin, aralash ta’mli). Tomoq og‘rig‘ini tez ta’sir etadi. 1 ledensidan har 2 soat oralab ichish lozim. Bolalarga 3 yoshdan so‘ng beriladi.
Shimish uchun tabletkalar
Faringosept (ambazon) — maxalliy ishlatiluvchi antiseptik vosita. Tabletkadan so‘ng 3 soat ovqat va suyuqliklar qabul qilmaslik kerak.
Septefril (dekametoksin) — sublingval ishlatiladigan tabletkalar, gipersalivatsiya chaqiradi. Tabletkadan so‘ng 1-2 soat ovqat va suyuqliklar qabul qilmaslik kerak.
Neo-Angin (mentol, arpabodiyon va qalampir yalpiz moyi) — antiseptik, kuchsiz yallig‘lanishga qarshi, dezodorlovchi ta’sirga ega. 2-3 soat oralab qabul qilinadi. 6 yoshdan kata bolalarga tavsiya etiladi.
Dr.Tays Angi-sept (mentol, qalampir yalpiz moyi) — antiseptik, kuchsiz yallig‘lanishga qarshi, dezodorlovchi xususiyatga ega.


Pastilkalar
Septolete (xlorid benzalkoniy mentol, evkalipt moyi, qalampir yalpiz moyi) —antiseptik, kuchsiz yallig‘lanishga qarshi, dezodirlovchi xususiyatga ega. Candida albicans ga nisbatan fungitsid ta’sir etadi.


Tomoq og‘rig‘ida farmatsevtik yordam tamoyillari
- tomoq og‘riqlarida bemorga ko‘proq suyuqlik ichish tavsiya etiladi,
- tomoqni chayish har 2-3 soatda amalga oshiriladi,
- o‘tkir, qaynoq va muzday ovqat eyish, alkogol qabul qilish, chekish tavsiya etilmaydi,
- shimiluvchi tabletkalarni ist’emol qilgach 1-2 soat ovqat va suyuqlik qabul qilmaslik kerak,
- qandli diabeti borlarga ledensi va pastilkalarni tayinlash tavsiya etilmaydi,
- aerozol dorilarni xidlash mumkin emas,
- aerozollarni 6-8 yoshdan kata bolalarga, ular nafasni boshqarishni o‘rganishgandan so‘ng tayinlash lozim,
- ledense va pastilkalarni chaynash yoki yutib yuborish tavsiya etilmaydi,
- tashqi ko‘rinishi konditer maxsulotlariga o‘xshashligi tufayli bolalar katta miqdorda qabul qilib, zaxarlanishi mumkin, buning oldini olish maksadida ledense va pastilkalarni bolalar ko‘rmaydigan joyda saqlash tavsiya etiladi.

Isitma-tananing nospetsifik reaksiyasi bo‘lib, pirogen moddalar ta’sirida termoregulyasiya markazi qo‘zg‘alishi natijasida kelib chiqadi.

Turlari:
- subfebril tana xarorati 38⁰ S dan oshmaydi,
- nisbiy tana xarorati 38-39⁰ S atrofida,
- yuqori xarorat 39-41⁰ S,
- giperpiretik 41⁰ S dan yuqori.
Sabablari:
- yuqumli kasalliklar: virusli, bakterial, mikoz.
- yuqumsiz: autoimmun jarayonlar, allergik reaksiyalar, to‘qimalar nekrozi, o‘smalar, qon quyilishlar,
psixogen: MNS kasalliklari, stress natijasida.

Nafas yo‘llarining o‘tkir va surunkali kasalliklari tibbiyotning muxim muammolaridan biri bo‘lib, ular o‘zlarining keng tarqalganligi, kechimining og‘irligi, tez-tez qaytalanib turishi va nojo‘ya ta’sirlari bilan nafaqat tibbiyot xodimlarini, balki kishilik jamiyatini o‘ziga jalb etadi. Tibbiy yordam so‘rab murojaat etayotgan har 3 ta nafas yo‘llari kasalliklarining 2 tasini yuqori nafas yo‘llari kasalliklari tashkil etadi. Bularning aksariyat ko‘pchiligida kasallikning sabablarini infeksiyaga bog‘liq xolatlar tashkil etadi.

Nafas organlarining asosiy kasalliklarini bronxitlar, pnevmoniya, bronxopnevmoniya, bronxoektatik kasalliklar, bronxial astma, o‘pka emfizemasi, infarkti, absessi va gangrenasi, plevrit, pnevmotoraks va b. tashkil etadi. SHu kasalliklarning eng ko‘pini yuqori nafas yo‘llarining o‘tkir va surunkali kasalliklari tashkil etadi.
YUqorida keltirilgan nafas organlarining kasalliklarini kelib chiqishi va darajasiga qarab simptom va sindromlar u yoki bu darajada qayd etiladi.
Nafas yo‘llari kasalliklarining asosiy simptom va sindromlariga quyidagilarni kiritish mumkin:
- turli xil darajadagi yo‘tallar;
- balg‘am ajralishi, tana xaroratining kutarilishi,
- nafas olish jarayonining buzilishi,
- kuchli xansirash, havo etishmasligi, tumov, yuqori nafas yo‘lilari yallig‘lanishi, terlash, og‘riqlar, tomoq qirilishi, bug‘ilish, sianoz va b.
Biz sanab o‘tgan yuqori nafas yo‘llari kasalliklarida qayd etiladigan simptom va sindromlarda farmatsevtik yordam talab etiladi. Buni shu soxaning mutaxassislari bilan birgalikda hal qilish mumkin. YUqoridagilarni inobatga olib, nafas organlari kasalliklarida eng ko‘p qayd etiladigan yo‘tal simptomi ustida to‘xtab o‘tamiz.