1-ma’ruza mavzu: farmatsevtik yordam fani va uning mazmuni. Retseptsiz dori moddalari bilan davolanadigan asosiy kasallik va patologik xolatlarda qayd etiladigan simptom va sindromlar haqida tushuncha dori va oziq-ovqat moddalarining o‘zaro

Dori va ovqat.
Dori moddalarining ovqatlar bilan munosabatida bir qator xolatlarni xisobga olish zarur:
- DM ovqatdan oldin tavsiya etilsa ularning o‘zaro ta’sirlashuvining oldi olinadi, ovqat DM so‘rilishiga ta’sir kilmaydi, shuningdek. xazm shiralarining DM ga nisbatan nojo‘ya ta’sirlari kamaytiriladi.
- Ovqat o‘tning ajralishini kuchaytiradi, lipofil moddalarning esa so‘rilishi kuchayadi. SHuning uchun xam lipofil moddalarni ovqatdan so‘ng berish kerak.
- Ko‘p miqdorda go‘shtdan, o‘simliklardan tayyorlangan ovqatlar, sut peshobning rN muxitini ishkoriy tomonga siljitadi va kuchsiz kislotalarning (salitsilatlar, barbituratlar) organizmdan chiqib ketishini ta’minlaydi.
- Nordon ta’mli maxsulotlar (sitrus mevalar, klyukva, olxuri) kuchsiz asosli dori moddalarining organizmdan chiqib ketishini rag‘batlantirib, kuchsiz kislotalarning organizmdagi ta’sirlarini esa kuchaytiradi.

Bir kator ozuqa maxsulotlari dori moddalari bilan birga qabul qilinishi natijasida ularning farmakodinamikasining o‘zgarishiga olib keladi. Masalan, ayrim sabzavotlar (belokachannaya kapusta, listovoy salat, redka) progvatrin moddasini saqlab antiteroid ta’sir ko‘rsatadi. Bu maxsulotlarni antiteroid moddalar bilan qo‘shib berilsa preparatlarning antiteroid xususiyati oshadi, va aksincha qalqonsimon bezi gormonal preparatlarining ta’siri susayadi.

Kalina, chernoplodnaya ryabina, kulupnay, lavlagilar tarkibidagi aktiv moddalar periferik qon-tomirlarni kengaytirib arterial bosimni tushiradi. Demak, gipotenziv dorilarning effektini potensirlovchi xususiyatga ega. SHu sababli turli gipotenziv dorilar bilan birgalikda tavsiya etiladi. Bilvostia antikoagulyantlarning ta’sir mexanizmi vitamin K ga antogonistligi bilan tushuntiriladi. Demak, shpinat, cho‘chqa jigari, pomidor, yashil no‘xat, karam (belokochannaya) lar vit. K ga boy bo‘lib, antikoagulyantlar bilan birga berilsa ularning ta’siri oshadi.
Xuddi shunday sulfanilamid preparatlarining ta’sir mexanizmi foli kislota sintezining blokadasi bilan bogliq. Tarkibida Foli kislota saqlovchi qoramol jigari, bobы, achitqi, petrushka, shpinat, tomatlarni sulfanilamid preparatlari bilan birga tavsiya etish kerak.
Uglerod saqlovchi maxsulotlar (tuxum) sulfanilamidlar bilan birga berilganda metgemoglobin xosil bo‘lishini rag‘batlantiradi.
Vitamin V₆ ga boy go‘sht, baliq, sut, pishloq, soya, bug‘doy uni, makkajo‘xori uni, yachmen, achitqilar ta’sirida levadopa (Nakom, Madopar, Sinemet) preparatlarining samaradorligi kamayadi. Vit 6 aminokislotalar almashinuvida faol ishtirok etadi va natijada levadopaning dofaminga aylanishi tezlashadi, dofamin esa gematoensefalik to‘siqdan yomon o‘tadi. Tiramin va seratoninga boy ozuqa maxsulotlari bilan katexolaminlar ta’sirining oshishi bilan bog‘liq dorilar birga berilganda (sыrnыy sindrom) monoaminooksidaza ingibitorlari (MAO), psixostimulyatorlar, qon-tomirlarni toraytiruvchilar bilan birga berilganda gipertonik kriz va shunga o‘xshash og‘ir xolatlar yuzaga chiqadi (bosh og‘rig‘i, taxikardiya, ADning ko‘tarilishi, kalla suyagi ichida qon quyulishi kabi), SHu sababli MAO ingibitorlari va psixostitulyatorlarni qabul qilganda pishloq, brinza, dudlangan seld, go‘shtli va baliqli konservalar, kofe, shokolad, pivo, vino, banan, ananas, limon, apelsin, mandarin, uzum, smorodinalar birga tavsiya etiladi. Nitrat va nitritlarga boy oziq moddalari bilan antigistamin preparatlarni, N 2 blokatorlarni (ranitidin, simetidin, famotidin), qand miqdorini tushiruvchi- glibenklamid,gliklazid, organik nitratlar (nitroglitserin) birga tavsiya etish kanserogen aktivlikning kuchayishiga olib keladi.