2. Xrom, olinishi, xossalari, oksidlari, gidroksidlari va tuzlari.
Tabiatda uchrashi. Xrom tabiatda turli xil minerallarda birikmalar holida uchraydi. Uning eng ko`p tarqalgan minerali xromit (xromli temirtosh) FeCr2O4 dir. Xromning yer po`stlog`idagi umumiy miqdori 0,03 % ni tashkil etadi. Koinotda esa xrom Quyoshda, yulduzlarda va meteoritlarda borligi aniqlangan.
Olinishi. Xrom metali Cr2O3 ni qizdirib turib Al bilan qaytarish orqali yoki xrom birikmalarining suvdagi eritmalarini elektroliz qilish yo`li bilan olinadi:
Cr2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Cr
Fizik–kimyoviy xossalari. Xrom–kulrang-oq tusli yaltiroq metall. Zichligi 7,2 g/sm3, suyuqlanish harorati 1855 0C. Tabiiy xrom massa sonlari 50, 52, 53, 54, va 56 bo`lgan beshta izotopning aralashmasidan tarkib topgan. Sun`iy yo`l bilan radioaktiv izotoplari ham olingan. Al da bo`lgani kabi Cr da ham sirtida oksid parda Cr2O3 hosil bo`ladi. Suyultirilgan sulfat va xlorid kislotalar bilan oksid parda erigandan keyingina eriy boshlaydi: Cr + 2H+ = Cr2+ + H2↑
Yuqori haroratda kislorodda yonib, oksid hosil qiladi. Cho`g` holigacha qizdirilgan xrom suv bug`lari bilan reaksiyaga kirishadi:
4Cr + 3O2 = 2Cr2O3 2Cr + 3H2O = Cr2O3 + 3H2↑
Xrom metali qizdirilganda galogenlar, vodorod galogenidlar, oltingugurt, azot, fosfor, ko`mir, kremniy va bor bilan reaksiyaga kirishadi:
Cr + Cl2 = CrCl2 2Cr + N2 = 2CrN
2Cr + 3S = Cr2S3 Cr + Si = CrSi
Xrom (II) oksid CrO–mayda tuyilgan holatida havoda o`z-o`zidan alangalanib ketuvchi qora kukun.
Xrom (II) gidroksid Cr(OH)2 CrCl2 ga ishqor eritmasi ta`sir ettirilganda sariq cho`kma holida hosil bo`ladi. Asos xossalariga ega, qaytaruvchi hisoblanadi, qizdirilganda Cr2O3 ga aylanadi. Havo kislorodi ta`sirida oksidlanib, Cr(OH)3 ga aylanadi.
CrO + 2H+ = Cr2+ + H2O Cr2+ + 2OH- = Cr(OH)2
2Cr(OH)2 + 1/2O2 + H2O ↔ 2Cr(OH)3
Do'stlaringiz bilan baham: |
