Dunyoni falsafiy idrok etishning o`ziga xos xususiyati, unda dunyoni bilish, sezish, ko`rish
va tushunishning butunlay yangi sohasi – falsafa vujudga kelishida namoyon bo`ladi. Darhaqiqat
falsafa – bu nafaqat u yoki bu odam dunyoqarashining shakli, balki ijtimoiy ong shakli, odamlar
borlig`i va bilishining umumiy tamoyillari, ularning dunyoga munosabati aks etuvchi, tabiat,
jamiyat va tafakkurning eng umumiy qonunlari kashf etiluvchi va ta`riflanuvchi ma`naviy
faoliyatdir. Ya`ni bu dunyoga va insonning undagi o`rniga nisbatan qarashlarning umumiy
tizimidir.
Bunday qarashlar zamirini savollar va insonning ularga javob topish istagi yotuvchi oqilona
yo`l bilan olingan bilimlar majmuini tashkil etadi. Ammo bilish shunday bir tabiatga egaki, bir
savolga javob ko`pincha boshqa bir talay savollarni yuzaga keltiradi va ba`zan muammoga
nafaqat oydinlik kiritmaydi, balki uni yanada chigallashtirib, insonning qiziquvchanligini
oshiradi va yangi tadqiqotlarga da`vat etadi. Xullas, bu erda ijod, tinimsiz izlanish, yangilikka
intilish to`g`risida so`z yuritiladi.
Agar mifologiya va dinda javobga urg`u berilsa, bilishning butun mazmuni unda
mujassamlashsa, falsafada savol, masala birinchi o`rinda turadi. U to`g`ri va yaxshi
ta`riflangan bo`lsa, muammoning mohiyati aniq aks etadi. Savol, masala insonni ijodga
rag`batlantiradi, toki unga qoniqarli javob olinib, haqiqatning tagiga etilganiga ishonch
paydo bo`lmagunicha insonni izlanishga da`vat etadi. Bunda savolning o`zi, muammoning
qo`yilishi javobdan kam ahamiyat kasb etmaydi, ba`zan undan ham muhimroq deb qaraladi.
Bundan xulosa shuki, falsafiy mushohada yuritish savol berish, shubha qilish, javoblar izlash
va kuni kecha echilgan deb hisoblangan, shak-shubhasiz bo`lib tuyulgan masalalarga qaytish
demakdir. Falsafa savollar berish, narsalar va hodisalar mohiyatini anglashga urinish orqali
bilish doirasini kengaytirishga harakat qiladi.
Xullas, falsafa haqiqat qanday bo`lsa, uni shunday ifodalab ko`rsatishdir, din esa –uning
ramziy, timsoliy aks etishi. Falsafa asos va mohiyat bo`lsa, din timsol va shakl.
Do'stlaringiz bilan baham: |
