1-mavzu; Huquq–shaxs va davlat munosabatlarining mustahkam asosi reja

20-Mavzu; Jinoyat-protsessual qonun hujjatlari
Reja:

1.O‘zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasi protsessual huquqning asosiy manbayi.
2.Xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplarining protsessual qonunchilikda e’tirof etilishi. Aybsizlik prezumpsiyasi
3.Jinoyat-protsessual qonun hujjatlarining vazifalari.
4.O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual va Jinoyat protsessual kodekslari.
Jinoyat-protsessual huquq — sudda ishlarning yuritilishi, shuningdek, surishtiruv va dastlabki tergov jarayonida ishtirokchilar va boshqa manfaatdor shaxslarning huquqlarini nazarda tutadi. Protsessual huquq O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida belgilangan shaxsiy huquq va erkinliklarni zaruratsiz va asossiz cheklanmasligiga xizmat qiladi. Protsessual huquqlar demokratik xarakterda bo‘lib, da’vo va nizolarni, huquqbuzarlik, shu jumladan, jinoyat ishlarining tez va to‘g‘ri tekshirilishi, asosli, qonuniy va odilona hal qilinishini kafolatlaydi. Protsessual huquq yuridik shaxslarning manfaatlarini himoyalashga ham xizmat qiladi. Jinoyat ishida gumon qilinuvchi shaxs va ayblanuvchining tegishli eng muhim protsessual huquqi himoyalanish va himoyachining yordamidan foydalanishdan iborat. Umumqabul qilingan xalqaro huquq prinsiplarining protsessual qonun hujjatlarida e’tirof etilishi Insonlarning siyosiy huquq va erkinliklarini ta’minlovchi muhim xalqaro huquqiy hujjat 1966-yil 16-dekabrda BMT tomonidan qabul qilingan Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro Pakt hisoblanadi. Mazkur Pakt 5 qism, 53 moddani o‘z ichiga oladi. Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro Pakt birinchi navbatda barcha fuqarolarning siyosiy huquqlarini, davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirokini ta’minlab beradi. Mazkur Paktning 14-moddasi uchinchi qismi hamda Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risidagi Yevropa Konvensiyasining 6-moddasi Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora ko‘rib chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga o‘zini himoya qilish uchun barcha sharoitlar ta’minlab beriladi... O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 26-modda Barcha odamlar qonun oldida tengdir va hech bir tafovutsiz qonun bilan teng himoya qilinish huquqiga egadir. Barcha odamlar ushbu Deklaratsiyaga zid bo‘lgan har qanday kamsitishdan va shunday kamsitishga undaydigan har qanday gij-gijlashdan teng himoya qilinish huquqiga egadir. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 7-moddasidan Xalqaro huquq uchunchi qismiga muvofiq jinoyat sodir etishda ayblanayotgan shaxsning sud ishi asossiz kechiktirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ayblanuvchining bu huquqi adolatning asosiy kafolatlaridan birini o‘zida ifodalaydi.Sud tomonidan jinoyat ishining qo‘shimcha tergov o‘tkazish uchun qaytarilishi esa ushbu kafolatga ziddir. Aybsizlik prezumpsiyasi Aybsizlik prezumpsiyasiga ko‘ra aybdorning jinoyati qonuniy tartibda isbot qilinmaguncha u aybsiz deb hisoblanadi. Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchi uning jinoyatda aybdorligi qonunda nazarda tutilgan tartibda isbotlangunga va sud hukmi bilan qonuniy kuchga kirgunga qadar aybsizdir. U o‘zining aybsizligini isbotlashi shart emas. Aybdorlikka oid barcha shubhalar, basharti ularni bartaraf etish imkoniyati bo‘lmasa, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi lozim. Qonun qo‘llanilayotganda kelib chiqadigan shubhalar ham ayblanuvchining, sudlanuvchining foydasiga hal qilinadi.
1. Jinoyat sodir etganlikda ayblangan har bir inson himoya uchun barcha imkoniyatlar ta’minlangan holda, ochiq sud majlisi yo‘li bilan uning aybi qonuniy tartibda aniqlanmaguncha aybsiz deb hisoblanishga haqlidir.
2. Hech kim, sodir etilgan vaqtda milliy qonunlar yoki xalqaro huquqlarga ko‘ra jinoyat deb topilmagan xatti-harakati yoki faoliyatsizligi uchun jazoga hukm qilinishi mumkin emas. Shuningdek, jinoyat sodir etilgan vaqtda qo‘llanishi mumkin bo‘lgan jazoga nisbatan og‘irroq jazo berilishi mumkin emas. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 11-moddasidan
Jinoyat ishini birinchi instansiya sudida ko‘rishda ishtirok etgan sudya shu jinoyat ishini apellatsiya yoki kassatsiya instansiyasida yoxud nazorat tartibida ko‘rishda ishtirok eta olmaydi. Jinoyat ishini apellatsiya instansiyasi sudida ko‘rishda ishtirok etgan sudya shu jinoyat ishini birinchi instansiya yoki kassatsiya instansiyasi sudida yoxud nazorat tartibida ko‘rishda ishtirok eta olmaydi. Jinoyat ishini kassatsiya instansiyasi sudida ko‘rishda ishtirok etgan sudya shu jinoyat ishini birinchi instansiya yoki apellatsiya instansiyasi sudida yoxud nazorat tartibida ko‘rishda ishtirok eta olmaydi. Jinoyat ishini nazorat tartibida ko‘rishda ishtirok etgan sudya shu jinoyat ishini birinchi instansiya, apellatsiya yoki kassatsiya instansiyasi sudida ko‘rishda ishtirok eta olmaydi. Surishtiruvchining, tergovchining, shuningdek sud majlisi kotibining o‘z protsessual majburiyatini bajarishi, basharti, ushbu ish qo‘shimcha tergov yuritish yoki sudda yangidan ko‘rish uchun yuborilgan bo‘lsa, ular tomonidan tegishlicha surishtiruv, dastlabki tergov yuritishga, shuningdek sud majlisi bayonnomasini tuzishga monelik qilmaydi.
Xijolat va tortinchoqlik qayg‘u va yomonlik tufayli tinchlikning buzilishidir. Bundan inson o‘zining o‘tmishi, hozirgi payti va kelajakdagi mavqeyi qanday bo‘lishidan qat’i nazar, o‘zini o‘zi koyiydi. Abu Ali ibn Sino

Savol va topshiriqlar

1. Tezkor ma’lumotni o‘rganish maqsadida Andijon viloyatining Baliqchi tumanida yashovchi, 1979-yilda tug‘ilgan M.A.ning yashash xonadoni tekshirilganda qurilishi bitmagan uyidan qog‘oz parchasiga o‘ralgan, og‘irligi 326,5 g bo‘lgan giyohvandlik moddasi topilib, daliliy ashyo sifatida olindi.
2. 2018-yilning 16-fevral kuni Jinoyat ishlari bo‘yicha Toshkent viloyati sudida A.T. hamda uning jinoiy sheriklari sifatida gumon qilinayotganlar ustidan navbatdagi sud majlisi bo‘lib o‘tdi. Sud majlisida jinoiy ish bo‘yicha sudlanuvchilar o‘zlarining so‘nggi so‘zlarini aytishdi. Ular Jinoyat kodeksi 177-moddasi 3-qismining «a» va «b» bandi, 188-moddasi, 189-moddasi, 190-moddasi 2-qismining «a» va «v» bandlarida ko‘zda tutilgan jinoyatlarni sodir etganlikda ayblandilar.
1. Mazkur jinoyatlar jinoyat protsessining qaysi bosqichida hisoblanadi?
2. Ular qaysi bosqichlardan o‘tib bo‘lgan?
3. Jinoyat protsessida qaysi shaxslar ishtirok etgan deb o‘ylaysiz? Fikringizni O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining moddalari asosida asoslang.
4. Ushbu jinoyat protsessida o‘z manfaatlarini himoya qiladigan shaxslarni ajratib ko‘rsating.
5. Qanday hollarda sudya, shuningdek, xalq maslahatchisi, prokuror, tergovchi, surishtiruvchi, tergovga qadar tekshiruvni amalga oshiruvchi organning mansabdor shaxsi, sud majlisining kotibi jinoyat ishini yuritishda ishtirok etishga haqli emas va uni rad qilishi lozim?
6. Jinoyat ishini birinchi instansiya sudida ko‘rishda ishtirok etgan sudya shu masala bo‘yicha qaysi instansiya sudlarida ishtirok eta olmaydi?