1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

natijalari ko ’p jihatdan kuzatuvchining shaxsiga, uning hayotiy qarashlariga va 
boshqa subektiv omillar ga bog‘liq bo‘ladi. Mazkur fanlarda oddiy (dalillar va 
hodisalar chetdan turib qayd etiladi) kuzatish va ishtirokchilikka asoslangan ichdan 
turib(bunda tadqiqotchi ma’lum ijtimoiy muhitga qo‘shiladi, unga moslashadi va 
hodisalami «ichdan» tahlil qiladi) kuzatish farqlanadi. Psixologiyada kuzatishning 
o‘z-o‘zini kuzatish (introspeksiya) va empatiya (boshqa odamlaming ruhiy 
kechinmalariga kirib borish, ulaming ichki dunyosi-sezgilari, fikrlari, xohish-
istaklarini tushunishga intilish va h.k.) farqlanadi. 
Etnometodologiya ichdan turib kuzatishning turlaridan biri bo ’lib, i 
ijtimoiy hodisa va voqealami tavsiflash hamda kuzatish natijalarini ularni 
tushunish g ’oyalari bilan to‘ldirishni nazarda tutadi. Mazkur yondashuv hozirda 
etnografiya, ijtimoiy antropologiya, sosiologiya va kulturologiyada tobora keng 
qo‘llanilmoqda. 
Ijtimoiy eksperimentlar ular ijtimoiy tashkil etish va jamiyatni boshqarishni 
oqilonalashtirishning yangi shakllarini amalga tatbiq etishga ko‘maklashmoqda. 
Ijtimoiy eksperiment obekti odamlaming ma’lum guruhi eksperimentning bevosita 
ishtirokchilaridan biri bo‘lib, ulaming manfaatlari bilan hisoblashishga to‘g‘ri 
keladi, tadqiqotchi esa o‘zi o‘rganayotgan vaziyatga bevosita qo‘shiladi. Ijtimoiy 
eksperimentlar tadqiqotchidan axloqiy va yuridik norma va tamoyillarga qat’iy rioya 
etishni talab qiladi. Bu erda (tibbiyotda bo‘lgani singari) «ziyon etkazma!» tamoyili 
muhim ahamiyatga ega. Insonning intim dunyosiga kirish quroli bo‘lib xizmat qilish 
- ijtimoiy eksperimentlaming asosiy xususiyati. 
Shakllantiruvchi 
eksperimentda 
muayyan 
ruhiy 
faoliyat