1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

Muammo va ilmiy tadqiqot uyg‘unligi. Muammo ilmiy tadqiqotning 
dolzarbligiga tayanadi. 0’z navbatida muammo ilmiy, ilmiy-uslubiy, ilmiy-
metodologik jihatdan tadqiq etiladigan masaladan iborat bo‘lishi ham mumkin. 
Ilmiy izlanishda muammo shunday jarayonki, u mavzu dolzarbligi va ishchi 
gipoteza asosida ifodalanadi va to oxirgi yechimga etib bormaguncha u haqda to‘liq 
bilimga ega bo‘la olmaymiz, ammo shuni bilamizki, u ilm-fan rivoji va jamiyat 
talabi bilan paydo bo‘ladi. Demak, ilmiy muammo sababsiz paydo bo‘lmaydi, ular 
doimo mavjud ilmiy salohiyat va ilmiy ishlanmalar asosida paydo bo‘ladi hamda 
ular muntazam ravishda takomillashib, rivojlanib boradi. 
Umuman olganda, muammolami topish, qo‘yish va ulami yechish, 
shuningdek, yangilarini shakllantirish ijodiy tafakkurning barcha shakllari ga 
xarakterlidir. Ijodiy tafakkurning mazkur xususiyatlari ilmiy, badiiy mehnat bilan 
birga, ilmiy-texnik mehnat va b.larga ham taalluqlidir. Muammo fandagi o‘z-
o‘zidan rivojlanishning borishi va texnologiyalami takomillashtirish ehtiyojlari 
hamda ijtimoiytaraqqiyotning ta’sirida bo‘lib turadigan san’at evolyusiyasi 
tomonidan keltirib chiqarilishi mumkin
8
. 
J.A.Romanenko «Ilmiy muammo tushunchasini talqin qilishda konseptual 
inqiroz yuzaga kelgan. Bu hozirda mazkur masala yuzasidan ketayotgan 
munozaralarda o‘z aksini topmoqda»
9
. Shuning uchun ham bugungi ilmiy izlanish 
jarayonida muammoni to‘g‘ri qo‘yish va unga mos tadqiqot maqsadini aniqlash 
muhim bosqich hisoblanadi. Muammo qo‘yilishida mavjud bilimlar asosida 
maqsadga erisha olmaslik haqidagi bilimga ega bo‘lib, unga ilgarigi bilimlar asosida 
tubdan yangicha yondashish, ya’ni yangi qonuniyatni ochish imkoni bilan bog‘liq 
ishchi farazni to‘g‘ri ifodalay olish muhim ahamiyat kasb etadi. Odatda, bu yangi 
bilim amalda jamiyatga zarur ekanligi faraz qilinadi. 
Muammo qo‘yilishida quyidagi bosqichlarga e’tibor berish lozim: a) 
muammoni izlash; b) xususiy muammoni qo‘yish (muammo yechimiga erishish 
uchun maqsadlar ketma-ketligini ifodalash); v) muammoning yechimini topish. 
Ma’lumki, falsafaning tarmoqlari ko‘p va tabiiyki, ularga mos muammolar 
ham yetarli. Ilmiy izlanishlarda muammoni izlash va tanlashda qicyidagilarga e