1-mavzu. Ishlab chiqarishni boshqarishda iqtisodiy axborotlarning roli, xususiyati va xarakterli turlari reja

3.Axborotlarga ishlov berish va ularni boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun tayyorlash.

Axborot tizimini tashkil qilishda iloji boricha birlamchi axborot-larni kamaytirish, berilgan ma’lumotlarni ko’proq ishlatish, faqat boshqaruv uchun zarur bo’lgan diqqatga sazovor va qaror qabul qilish uchun kerakli axborotlarni berib borishi zarur.

Axborotlarni kamaytirish korxonaning kompyuter markazida saqla-nuvchi shartli o’zgarmaydigan axborotlar hisobiga amalga oirilishi kerak. Axborotlarning kamayishi avvolo shifr va kodlar kiritishi hisobiga amal-ga oshiriladi. Shu bilan birga, bir xil ma’lumotlar turli axborotlar olish niyatida bir necha marta takror ishlatilishi mumkin.
Mexanizasiyalashgan va avtomatlashgan axborot tizimining samaradorligi ulardan quyidagi ishlarni bajara olishga bog’liq:

1. 
   juda oz vaqt ichida sexlardan, omborlardan va boshqa joylardan axborotlarga ishlatish uchun qulay shaklda ishlov bera olish:
   
2. 
   avvaldan ma’lum bo’lgan iqtisodiy natijalar bilan birgalikda boshqaruvni asoslash niyatida axborotni imkoniyati boriga kengaytira olish;
   
3. 
   axborotni tartibga solingan hamda jamlay olish va uzoq vaqt saqlay olish;
   
4. 
   qaror qabul qilish uchun axborotlarga maromiga yetkazib ishlov bera olish.
   

Axborotlarga ishlov berish jarayoni sxemasi quyida keltirilgan.

5.1-rasm. Axborotlarga ishlov berish jarayoni sxemasi

Boshsaruv tizimida hisoblar natijasini belgilash shakllari muhim ahamiyatga ega, ular qaror qilish qulay bo’lmogi kerak .

Hal qilinadigan masalaga qarab axborotni qaror qabul qilish uchun tayyorlash har xil kechishi mumkin. Bu hal qilinishi kerak bo’lgan masalaga bevosita bog’liq. Axborot qanchalik aniq, har tomonlama bo’lsa, qabul qili-nadigan qaror shunchalik haqqoniy bo’ladi.


4. Iqtisodiy axborotlarni boshqarish tizimlart jarayonlari.
Ma’lumki, boshqarish axborot jarayonini tashkil etadi. Har bir axborotlarni boshqarish jarayoning zaruriy sharti obyekt haqida axborot-ning borligidir. Shu axborotni son bilan tasvirlash mumkin, bu esa uni kelajakda almashtirish imkonini beradi.
Axborotni yig’ish va qayta ishlashga tayyorlash birinchi bosqichning mazmunini tashkil etadi. Ikkinchi bosqichning maqsadi yechimlar ishlab chiqishdir, bunga axborotning samaradorlikning biror mezonini hisobga olib qayta ishlash natijasida erishish mumkin. Mazkur mezonni tanlash aniq belgilangan bo’lishi lozim: bu yo mahalliy ahamiyatli mezon bo’lishi lozim (masalan ish bilan ta’minlanganlik, asboblardan foydalanish, resurslardan to’g’ri foydalanish mezonlari) yoki undan xam yirik mezon (xarajatlarni kamaytirish, foydani oshirish va ishlab chiqarish rentabelligi, mahsulot tanarxi mezoni) lari bo’lishi mumkin.
Qayta ishlash yakuni – qarorlarni ishlab chiqishga algoritm deb ataladigan mantiqiy va ma’lum ketma-ketlikda hisoblash amallarini bajarish natijasida erishish mumkin. Uchinchi bosqichda chiqarish va qo’yilgan maqsad-ga muvofiq ravishda optimal natijalarni olishni ta’minlaydigan koman-dali axborot ijrochilarga yetkaziladi.
Boshqarish obyektlari soni ortishi bilan axborot hajmi ham ortadi va to’g’ri qaror qabul qilish qiyinchiligi o’sadi. Bunday holda boshqarish jarayonini takomillashtirish vositalaridan biri bo’lib avtomatlashti-rilgan boshqarish sistemmalari bo’lib xizmat qiladi. ABS ning yaratilishi boshqarishda sakrashni ta’minlaydi, faqat aloxida korxona yoki tashkilot-larnigina emas, balki halq xujaligining butun tarmoqlarini ish samara-dorligini oshirishning imkonini beradi.