1-мавзу: Кириш, фаннинг предмети, мақсад ва вазифалари. Ўрта Осиёда ҳарбий қўшинлар тузилишининг ижтимоий-сиёсий асослари ва аҳамияти

Ўрта Осиёнинг илк ўрта асрлар тарихида катта рол ўйнаган халқлар --хионийлар (IV-V асрларга оид манбаларида хонлар, кушонлар) кидарийлар, эфталитларнинг тарих саҳнасига чиқиши ва ҳукмронлиги даврига, ҳарбий қўшин тузилиши ва бошқарув тартибларини ўрганган мутахассислар кушонлар ва тоҳарлар бир халқ эканлиги тўғрисида фикр билдирадилар. Шу тариқа Ўрта Осиё халқлари, хусусан ўзбек халқи тарихида, этногенезида катта рол ўйнаган қадимий қабила-жанговор массагетлар аждодлари мил.авв. II -мил IV-V асрларда энди бошқа номлар билан чиққанини кўрамиз. Табиийки, ўтган даврлар бу халқлар ҳарбий санъатига ҳам ўз таъсирини ўтказди. Лекин жанг олиб бориш усуллари, тактикаси, қурол-яроғлар турлари ва улар жамиятида ҳукм сурган одат, яъни вояга етган ҳар бир киши жангчи, суворий бўлганлиги каби факторларга эътибор берсак, улар турмушига хос анъаналар ичида кўпроқ ҳарбий анъаналар сақланиб, давом эттирилганлигини кўрамиз. Бу давомийлик эса бу халқлар хўжалиги, турмуш тарзи билан чамбарчас боғлиқ эди. Йирик сиёсий мақсадларни амалга оширишга хизмат қилган ҳарбий-истилочилик урушлари одатда кучли марказлашган давлат бошқарувига, қудратли ҳарбий қўшинларга эга бўлган давлатлар томонидан олиб борилган. Бу урушлардан асосий мақсад бошқа халқлар, мамлакатлар устидан сиёсий ҳукмронлик ўрнатиш ва шу орқали ижтимоий-иқтисодий, маданий ҳаётни қаттиқ назорат қилишга қаратилган эи. Ўрта Осиё халқларига қарши қаратилган бундай йирик ҳарбий босқинларнинг энг охиргиси эса Х1Х асрнинг 2-ярмида Чор Россияси томонидан амалга оширилгани маълум.

Ўрта Осиёнинг илк ўрта асрлар тарихида катта рол ўйнаган халқлар --хионийлар (IV-V асрларга оид манбаларида хонлар, кушонлар) кидарийлар, эфталитларнинг тарих саҳнасига чиқиши ва ҳукмронлиги даврига, ҳарбий қўшин тузилиши ва бошқарув тартибларини ўрганган мутахассислар кушонлар ва тоҳарлар бир халқ эканлиги тўғрисида фикр билдирадилар. Шу тариқа Ўрта Осиё халқлари, хусусан ўзбек халқи тарихида, этногенезида катта рол ўйнаган қадимий қабила-жанговор массагетлар аждодлари мил.авв. II -мил IV-V асрларда энди бошқа номлар билан чиққанини кўрамиз. Табиийки, ўтган даврлар бу халқлар ҳарбий санъатига ҳам ўз таъсирини ўтказди. Лекин жанг олиб бориш усуллари, тактикаси, қурол-яроғлар турлари ва улар жамиятида ҳукм сурган одат, яъни вояга етган ҳар бир киши жангчи, суворий бўлганлиги каби факторларга эътибор берсак, улар турмушига хос анъаналар ичида кўпроқ ҳарбий анъаналар сақланиб, давом эттирилганлигини кўрамиз. Бу давомийлик эса бу халқлар хўжалиги, турмуш тарзи билан чамбарчас боғлиқ эди. Йирик сиёсий мақсадларни амалга оширишга хизмат қилган ҳарбий-истилочилик урушлари одатда кучли марказлашган давлат бошқарувига, қудратли ҳарбий қўшинларга эга бўлган давлатлар томонидан олиб борилган. Бу урушлардан асосий мақсад бошқа халқлар, мамлакатлар устидан сиёсий ҳукмронлик ўрнатиш ва шу орқали ижтимоий-иқтисодий, маданий ҳаётни қаттиқ назорат қилишга қаратилган эи. Ўрта Осиё халқларига қарши қаратилган бундай йирик ҳарбий босқинларнинг энг охиргиси эса Х1Х асрнинг 2-ярмида Чор Россияси томонидан амалга оширилгани маълум.