1 mavzu. Kirish. Sanoat korxonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida

Aksiyadorlik jamiyati
Aksiyadorlik jamiyati bu fuqarolar, yuridik shaxslar (lekin asosan ularning kapitali) xo’jalik faoliyatini amalga oshirish uchun uyushmasi. Aksiyadorlik jamiyatining ustav kapitali qatnashchilar tomonidan sotib olingan ma῾lum miqdordagi aksiyalarga bo’linadi.
Agar aksiyalar faqat jamiyat ta῾sischilari o’rtasida taqsimlangan bo’lsa, u yopiq aktsiyadorlik jamiyati deb ataladi va mohiyatiga ko’ra mas῾uliyati cheklangan jamiyatga yaqin bo’ladi. Ochiq aksiyadorlik jamiyatining aksiyalari ochiq obuna orqali tarqatiladi va aksiyadorlar ularni uchinchi shaxslarga sotish huquqiga ega.
Aksiyadorlik jamiyati har doim yuridik shaxs hisoblanadi. Aksiyadorlar unda faqat kapital bo’yicha ishtirok etadilar va uning majburiyatlari bo’yicha faqat ustav fondiga qo’shgan hissasi miqdorida javobgardirlar.
Aksiyadorlarning umumiy yig῾ilishi aksiyadorlik jamiyatining yuqori boshqaruv organi hisoblanadi. U ustavni, ustav kapitalining miqdorini o’zgartiradi va tasdiqlaydi, Direktorlar kengashini yig῾adi (agar aksiyadorlar soni 50 dan oshsa), ijro etuvchi organ yillik hisobotlarni tasdiqlaydi, foyda va zararni taqsimlaydi.
Ijroiya organ kollegial va bir kishilik bo’lishi mumkin. U korxonaning joriy boshqaruvini amalga oshiradi va direktorlar kengashi va aksiyadorlarning umumiy yig῾ilishi oldida hisobot beradi. Jamiyatning ijro etuvchi organining vakolatlari shartnoma bo’yicha boshqa tashkilotga yoki yakka tartibdagi tadbirkorga (boshqaruvchiga) topshirilishi mumkin.
Aksiyadorlik jamiyatining nomi uning huquqiy shaklini ko’rsatishi kerak. Chet elda bu asosiy huquqiy shakl. Nomlari quyidagilardan iborat: AQSHda - Korporatsiya (Corp.), Buyuk Britaniyada - Jamiyat cheklangan Korxonasi (PLC), Germaniya - Akiengeselschaft (AG), Frantsiyada - Sosiete anonime va boshqalar.
Ushbu korxonalar o’z faoliyati natijalari to’g῾risida umumiy ma῾lumotni e῾lon qilishlari shart. Ko’pincha bu ma῾lumotlarning to’g῾riligini tasdiqlovchi auditorlik korxonalari ishtirokida amalga oshiriladi. Ushbu shaklning samaradorligi va keng tarqalishi, bu sizga yirik loyihalarni amalga oshirish uchun ko’p miqdordagi kichik sarmoyalarni jalb qilish imkonini beradi.