1. mavzu. Kirish-tarkib bilan bog'liq tafsilotlarni uzatish. Tabiiy ofat

Doʻl[tahrir | manbasini tahrirlash] 
Doʻl - yomgʻirning bir turi. Doʻl - oʻlchamlari millimetrdan bir necha 
santimetrgacha boʻlgan sharsimon yoki tartibsiz shakldagi muz zarralari (doʻl). 130 
mm va ogʻirligi taxminan 1 kg boʻlgan doʻl toshlari mavjud. Doʻl toshlari kamida 
1 mm qalinlikdagi shaffof muz qatlamlaridan iborat. Doʻl odatda issiq mavsumda 
kuchli kumulonimbus bulutlaridan tushadi. 
Doʻl qishloq xoʻjaligiga katta zarar yetkazadi, ekinlar va uzumzorlarni 
buzadi. 
Qurgʻoqchilik[tahrir manbasini tahrirlash] 
Qurgʻoqchilik uzoq (bir necha haftadan ikki yoki uch oygacha) yuqori 
(maʼlum bir hudud uchun) havo harorati va kam yogʻingarchilik (yomgʻir) bilan 
barqaror ob-havo davri boʻlib, tuproq namligi zahiralarining pasayishiga va 
madaniy oʻsimliklarning ezilishiga va nobud boʻlishiga olib keladi. 
Qurgʻoqchilikning boshlanishi odatda harakatsiz yuqori antisiklonning sodir 
boʻlishi bilan bogʻliq. Quyosh issiqligining koʻpligi va havo namligining asta-sekin 
kamayishi bugʻlanishning kuchayishiga olib keladi (atmosfera qurgʻoqchiligi) va 
shuning uchun tuproqdagi namlik zaxiralari yomgʻir bilan toʻldirilmasdan (tuproq 
qurgʻoqchiligi) tugaydi. Asta-sekin tuproq qurgʻoqchiligi kuchayib, suv havzalari, 
daryolar, koʻllar, buloqlar quriydi va gidrologik qurgʻoqchilik boshlanadi. 
Markaziy Rossiyada 1972-, 2002- va 2010-yillarda uzoq davom etgan 
issiqlik va qurgʻoqchilik tufayli koʻplab oʻrmon va torf yongʻinlari sodir boʻlgan. 
Bu Moskva va boshqa koʻplab shaharlarda odamlarning sogʻligʻi muammolariga 
olib keldi. 
Xalqaro huquq[tahrir | manbasini tahrirlash] 
1965-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi aʼzo 
davlatlardan tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etishga bagʻishlangan milliy 
apparatni yaratish masalasini koʻrib chiqishni soʻradi. 
Nogironlar huquqlari toʻgʻrisidagi konvensiya kabi xalqaro huquq 
quyidagilarni belgilaydi: "Davlatlar xalqaro huquq, shu jumladan xalqaro 
gumanitar huquq va inson huquqlari boʻyicha oʻz majburiyatlariga muvofiq 
ularning himoyasi va xavfsizligini taʼminlash, xavfli vaziyatlarda, shu jumladan 
tabiiy ofatlarda nogironlar uchun barcha zarur choralarni koʻrishlari kerak. 
1989-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi har yili 
Tabiiy ofatlarni kamaytirish xalqaro kunini oʻtkazadi. 
Insoniy qurbonlar va moddiy zarar[tahrir | manbasini tahrirlash] 
BMT maʼlumotlariga koʻra, barcha turdagi tabiiy ofatlar orasida oʻlim soni 
boʻyicha birinchi oʻrinda gidrometeorologik ofatlar, ikkinchi oʻrinda geologik 
ofatlar, uchinchi oʻrinda texnogen ofatlar turadi. 
1970-yildan 2010-yilgacha zilzilalar, boʻronlar va boshqa tabiiy ofatlardan 
3,3 millionga yaqin kishi halok boʻldi (yiliga oʻrtacha 82,5 ming kishi). 
Koʻpchiligi qashshoq mamlakatlarda yashagan. 

---

1970-yildan 2008-yilgacha boʻlgan davrda barcha turdagi tabiiy ofatlardan 
koʻrilgan zararning umumiy miqdori 2300 milliard dollarni (2008-yildagi kurs 
boʻyicha) yoki jami jahon ishlab chiqarishining 0,23 foizini tashkil etdi. Zilzilalar 
va boʻronlar eng koʻp zarar keltiradi. Oʻrta daromadli mamlakatlar ofatlardan eng 
koʻp zarar koʻrmoqda. 
Tabiiy ofatlarning oldini olish[tahrir | manbasini tahrirlash] 

Voqea sodir boʻlgan faktlar va sabablarni diqqat bilan oʻrganish kerak. 

Hukumatlar xavf omillari haqida maʼlumot toʻplash va tarqatish ustida 
ishlashi kerak. 

Hukumatlar yer va koʻchmas mulk bozorlarining ishlashini taʼminlashi 
kerak - bu holda mulk narxlari xavf omillarini aks ettiradi va yashash joyini tanlash 
va zarur profilaktika choralarini tanlashga yordam beradi. 

Hukumatlar zarur infratuzilmani yaratishi va uning sifatini saqlab turishi 
kerak. Asosiy obyektlar roʻyxati juda uzun boʻlmasligi kerak - xarajatlar foyda 
bilan mutanosib boʻlmaydi. 

Jamoatchilik nazoratini taʼminlovchi ijtimoiy institutlar rivojlanishiga 
ko‘maklashish zarur. Ijtimoiy institutlari yaxshi faoliyat ko‘rsatayotgan 
mamlakatlar falokatlarning oldini olishda ko‘proq muvaffaqiyat qozonmoqda. 

Tabiiy ofatlarning oldini olishga qaratilgan gumanitar yordam ulushini 
oshirish uchun xayriyani rivojlantirish kerak. 

Xususiy va davlat koʻrishi kerak boʻlgan choralarini uygʻunlashtirish 
kerak.