1-Мавзу: Кириш

1 – топшириқ. Биологик диктант.
1. Организмларнинг ирсият,ирсийланиш ва ўзгарувчанлик қонунятларини ўрганадиган фан - …
2. Гомологик бўлмаган хромосомаларда жойлашган бўлиб бир неча белгининг мустақил ирсийланиши ва алтернатив намоён бўлишини таъмин этувчи генлар - …
3. Гомологик хромосомоларнинг бир хил қисмида жойлашган бўлиб битта белгининг кескин фарқ қилувчи-алтернатив ҳолатда ривожланиши таъмин этувчи доминант ва рецецив шаклда бўладиган генлар - …
4. Организм миқдорий белгиларининг ирсийланиши ва ривожланиши даражасини белгиловчи,бир хил функциясига эга бўлган ноаллел генлар - …
5. Генларнинг эпистатик таъсири натижасида патлари оқ рангдаги товуқ зотларини ўзаро чатиштирилганда F₂ да фенотип ва генотип жиҳатидан ажралиш нисбати - …
6. Кумулятив полимерияда фенотип бўйича ажралиш нисбати - …
7. Ўсимликлардаги хромосомалар сонининг карра ортиши - …
8. Белгиларнинг хилма-хиллик даражаси ёки ўзгарувчанлик чегаралари  - …
9. Генетик материалнинг ирсий ўзгариши - …
10. Бир ген доирасидаги битта ёки бир нечта нуклеотидларнинг ўзгариши ёки алмашиниши билан боғлиқ мутациялар - …
Биологик диктант жавоблари : 1. Генетика. 2. Ноаллел генлар. 3. Аллел генлар. 4. Полимер генлар. 5. 13 : 3; 1:2:1:2:4:2:1:2:1. 6. 1:4:6:4:1. 7. Полиплойдия. 8. Реакция нормаси. 9. Мутация. 10. Нуқтали мутация.
Локал даражадаги педагогик технологиялар дарснинг муайян қисмида ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириб, таълим самарадорлигини орттиришга хизмат қилади.
Дидактик ўйин технологиялари. Биологияни ўрганишда ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш учун дарснинг ўқувчиларнинг ўтган мавзу юзасидан ўзлаштирган билим, кўникма ва малакаларини аниқлаш, уларни тизимлаштириш, янги мавзу юзасидан ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакаларни назорат қилиш ва баҳолаш, шунингдек, янги мавзуни ўрганиш жараёнида хусусий методик ва локал технологиялардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
Биологияни ўқитишда хусусий методик даражадаги педагогик технологиялардан дидактик ўйин технологиялари, модулли таълим технологиялари, ҳамкорликда ўқитиш технологияларидан фойдаланиш тавсия этилади.
Таълим жараёнида дидактик ўйинли технологиялар дидактик ўйинли дарс шаклида қўлланилади. Ушбу дарсларда ўқувчиларнинг билим олиш жараёнини ўйин фаолияти билан уйғунлаштирилади. Шу сабабли, ўқувчиларнинг билим олиш фаолияти, ўйин фаолияти билан уйғунлашган дарслар дидактик ўйинли дарслар деб аталади.
Дидактик ўйинли дарслар орқали қуйидаги функциялар амалга оширилади:

1. 
   Таълим-тарбия бериш;
   
2. 
   Шахсни ривожлантириш;
   
3. 
   Ўқувчиларни ижодий фаолиятга йўналтириш;
   
4. 
   Билимларни назорат ва таҳлил қилиш;
   
5. 
   Касблар билан таништириш ва касбга йўналтириш;
   
6. 
   Ўқувчиларнинг мулоқот ва нутқ маданиятини ривожлантириш;
   

Таълим-тарбия жараёнида бу фунциялар мажмуа ҳолда амалга оширилади, лекин қуйида ўрганиладиган дидактик ўйин турларида қайсидир функция устунлик қилади. Масалан, конференция дарсларида шахсни ривожлантириш устунлик қилади, қолган функциялар унга илова бўлади, ўйин машқларда билимларни назорат ва таҳлил қилиш устунлик қилади, қолган функциялар уни тўлдиради ва ҳ.к.
Дидактик ўйинли дарсларни ўқувчиларнинг билим олиш ва ўйин фаолиятининг уйғунлигига кўра:

• 
  сюжетли-ролли ўйин;
  
• 
  ижодий ўйинлар;
  
• 
  ишбилармонлар ўйини;
  
• 
  конференция;
  
• 
  тақдимот;
  
• 
  ўйин-машқларга ажратилади.
  

Биологияни ўқитишда таълим мазмуни, ўқувчиларнинг ёш, психологик ва эргономик хусусиятлари эътиборга олинган ҳолда дидактик ўйин технологиясига мансуб дарсларнинг мазмуни ва моҳияти ҳақида фикр юритилади.
Дидактик ўйинли дарслар ичида конференция дарслари муҳим ўрин тутади. Конференция дарслари ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштиришда, илмий дунёқарашни кенгайтиришда, уларни қўшимча ва маҳаллий материаллар билан таништиришда, илмий ва илмий-оммабоп адабиётлар билан мустақил ишлаш кўникма ва малакаларини ривожлантиришда, ёшларни мустақил ҳаётга тайёрлашда, онгли равишда касб танлашида муҳим аҳамият касб этади.
Ўқитувчи конференция дарсини ўтишдан аввал дарс мавзусини, мақсади ва вазифаларини аниқ белгилаб олиб шу мавзуга оид қўшимча илмий, илмий-оммабоп адабиётларни кўздан кечиради. Мазкур дарс ўтказишдан 10 кун олдин дарс мавзуси эълон этилиб, унга тайёргарлик кўриш учун адабиётлар тавсия қилинади. Эълон қилинган дидактик ўйинли дарсда “олимлар” ролини танлаш, мавзуни ҳар томонлама ёритиш, ҳар бир ўқувчининг қизиқиши ва қобилиятига яраша маъруза тайёрлаш ўқувчиларнинг иҳтиёрида бўлади. Дарсга тайёргарлик даврида ўқитувчи томонидан ижобий рағбатлантиришнинг устунлиги ва муваффақиятга йўлловчи ўқитувчининг мулоқот маданияти, ўзаро ёрдами ўқувчиларнинг дарсга қизғин тайёргарлик кўришнинг муҳим омили саналади.
Илмий конференция дарсини қуйидагича ўтказиш тавсия этилади:
1.Ўқитувчининг кириш сўзи. Бунда ўқитувчи дарс мавзуси, мақсади ва вазифалари, тегишли ролларни бажарувчи “олимлар” билан таништиради.
2.Илмий маърузаларни тинглаш “Олимлар” мавзу юзасидан тайёрлаган маърузаларини кўргазмали қуроллар асосида баён этадилар.
3.Маърузалар муҳокамаси. Бунда “Олимлар” ва синфдаги бошқа ўқувчилар ўртасида мавзу юзасидан баҳс, мунозара ўтказилади.
4.Илмий конференция якуни. Ўқитувчи мавзу юзасидан энг муҳим тушунча ва ғояларни таъкидлаб, якунлайди.
5.Ўқувчиларни баҳолаш. Дарсда фаол иштирок этган ўқувчилар рағбатлантирилади ва рейтинг тизимига мувофик баҳоланади.
Уйга вазифа бериш.
Дарсни умумий якунлаш.
Дидактик ўйинли дарслар ичида тақдимот дарслари ҳам муҳим ўрин тутади. Тақдимот дарслари ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаш­тириш, илмий дунёқарашни кенгайтириш, уларни қўшимча ва маҳаллий материаллар билан таништириш, илмий ва илмий-оммабоп адабиётлар билан мустақил ишлаш кўникма ва малакаларини ривожлантириш, ёшларни мустақил ҳаётга тайёрлашда, онгли равишда касбий йўналтиришда муҳим аҳамият касб этади. Дарсга тайёргарлик босқичлари конференция дарси сифатида амалга оширилади.
Тақдимот дарсини қуйидагича ўтказиш тавсия этилади:
1.Ўқитувчининг кириш сўзи. Бунда ўқитувчи дарс мавзуси, мақсади ва вазифалари, тегишли ролларни бажарувчи “олимлар” билан таништиради.
2.“Олимлар”нинг мавзу юзасидан тайёрлаган тақдимотларини кўргазмали қуроллар асосида баён этадилар.
3.Тақдимот муҳокамаси. Бунда “Олимлар” ва синфдаги бошқа ўқувчилар ўртасида мавзу юзасидан баҳс, мунозара, Кейс стади ўтказилади.
4.Тақдимот якуни. Ўқитувчи мавзу юзасидан энг муҳим тушунча ва ғояларни таъкидлаб, якунлайди.
5.Ўқувчиларни баҳолаш. Дарсда фаол иштирок этган ўқувчилар рағбатлантирилади ва рейтинг тизимига мувофик баҳоланади.
Уйга вазифа бериш.
Дарсни умумий якунлаш.
Таълим жараёнининг муваффақияти ўқитувчининг илмий-методик савиясига ва педагогик маҳоратининг юқори даражада бўлиши, замон билан ҳамнафаслиги, ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш ва бошқариш кўникмаларига боғлиқ бўлади.
Биологияни ўқитишда, бошқа дидактик ўйинлар билан бир қаторда ўйин машқлардан ўз ўринда ва самарали фойдаланиш мақсадга мувофиқ.
Ўйин машқлар учун телевидение ва матбуот орқали бериб борилаётган ва ўқувчи ёшларнинг энг қизиқ машғулотига айланган ўйинларни андоза қилиб олиш мумкин. Булар жумласига “Заковат”, “Зинама-зина” кабиларни киритиш мумкин. Мазкур ўйинларда ўқувчилар аввало ўз кучи ва билимларини синаб кўрадилар ва яна уларнинг аксарияти шу ўйинлар иштирокчиси бўлишни орзу қиладилар.
Замон билан ҳамнафас ишлаётган ҳар бир ўқитувчи ўқувчилардаги бу истак ва орзуларни амалга ошириш учун таълим жараёнида шунга ўхшаш ўйинларни ўз вақтида ўтказиши ўқувчиларнинг билим олишга бўлган қизиқишларини орттириш ва билиш фаолиятини фаоллаштиришга замин тайёрлайди.
Қуйида дидактик ўйинлардан баъзилари намуна сифатида берилмоқда.
“КИМ ЧАҚҚОН” Ўқувчиларга тез ва хатосиз равишда «О», «А»,«И» ёки бошқа ҳарфлари бор бўлган ўсимлик номларини ёзиш топширилади.
Масалан: терак, атиргул, андиз, эбалак, наъматак, настарин, олма ва ҳ. к.
Белгиланган вақт ичида энг кўп ўсимлик номини ёзган ўқувчига рағбат берилади.
2. Ўқувчи диққат- эътиборини бир фикрдан бошқасига тез ўтказа олишини машқ қилдириш учун ушбу машқнинг вазифасини бир оз ўзгартириш мумкин. Ўқувчиларга тез ва хатосиз равишда аввал «О», кейин «А», сўнгра «И» ҳарфлари бор бўлган ўсимлик номларини кетма кет ёзиш топширилади.
Масалан: олма, атиргул, андиз, олча, настарин, эбалак, олхўри, изен, наъматак, оққурай, писта ва ҳ. к.
3. Ўқувчиларга бош ҳарфи алфавит бўйича бошланувчи ўсимлик номларини ёзиш топширилади.
Масалан: анор, беҳи, дўлана, эбалак, фунария, гилос, ҳандалак, изен, жўхори, кактус, лола, мингдевона, нок, олма, писта, қирққулоқ ва ҳ. к.
4. Ўқувчиларга тез ва хатосиз равишда дарахт, бута, бир йиллик ўт, кўп йиллик ўтлар номларини ёзиш топширилади.
5. Ўқувчиларга тез ва хатосиз равишда маданий ёки ёввойи ўсимлик номларини ёзиш топширилади. Бу машқ ёрдамида ўқувчиларда мақсадни аниқ ва пухта тушунган ҳолда автоматизм даражасига етказилган ҳатти-ҳаракат фаолиятини шакллантириш мумкин.
“КУЗАТУВЧАНЛИК МАШҚИ” Ўқитувчи ўқувчиларга бир ёки иккита ўсимликнинг расмини кўрсатади. Ўқувчилар хотираларида сақланиб қолган белгиларни дафтарга ёзадилар. 5-синф ўқувчилари ўсимликнинг номини, ҳаётий шаклини, илдиз турини, ўт ёки ёғоч поя эканлигини, поясининг фазода жойлашувига кўра турини, баргининг оддий ёки мураккаб тузилиши, кўпайиш усули каби белгиларини ёзадилар.
6-синф ўқувчилари эса юқорида берилганларга қўшимча юксак ёки тубан ўсимлик, бўлими, синфи, оиласи, гул тузилиши, мевасининг тури, яшаш жойи ва бошқаларни ёзадилар. Энг кўп ва тўғри жавоб берган ўқувчига рағбат берилади. Бу машқ ёрдамида ўқувчиларнинг диққати, кўрганини эслаб қолиш қобилияти - кўз хотираси ортиб боради.
“КОРРЕКТУРА” машқи. Ўқувчига қоғозда ёзилган матн берилади. ўқувчи матндаги хатоликларни аниқлаб тагига чизадилар.
Масалан: Қирқбўғим илдизпояли бир йиллик ўт ўсимлик бўлиб, пояси серқирра, бўғимларга бўлинмаган.Барглари йирик, пояда кетма-кет ўрнашган. Эрта баҳорда дала қирқбўғимининг илдизпоясидаги куртаклардан жигарранг шохланмаган поя ўсиб чиқади. Унинг учида спора берувчи иккита бошоқ етилади. Спора берувчи бошоқларда етилган споралар фақат сув ёрдамида тарқалади. Бундай машқлар 2-3 та ўқувчи ёки ўқувчилар гуруҳлари ўртасида мусобақа тарзида ўтказилиши мумкин.
“УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАРНИ АНИҚЛАШ” Умумлаштирувчи сўз билан мантиқий боғлиқ бўлган сўзларни аниқланг ва тагига чизинг.
1. Қириқбўғим (уруғ, илдизпоя, кўп йиллик ўт, бута, спора, архегоний, уруғкуртак, эндосперм, антиридий, зигота, спора берувчи бошоқ, сорус).
2. Гул (уруғчи, чангчи, гулкоса, муртак, эндосперм, гултож, гулқўрғон, уруғ).
3. Қуруқ мева (дон, қовоқ, данакли, қўзоқ, кўсак, дуккак, ёнғоқ, резавор).
4. Бактерия (кокк, бацилла, колония, мицелий, спора, гоммоз, вертицилл, гифа, спорангий).
5.Мицелий (бактерия, замбуруғ, гифа, гоммоз, вертицилл, пеницилл, қўзиқорин, кокк, ачитқи, меватана, вилт, лишайник).
“ТЕГИШЛИ БЎЛМАГАН ТУШУНЧАНИ РЎЙХАТДАН ЎЧИР”
Берилган сўз ва атамалар орасидан бошқаларига тегишли бўлмаган ортиқча сўзни топинг ва тагига чизинг.
1. Ламинария, илдиз, таллом, хроматофор, ризоид, тубан ўсимлик.
2. Қирққулоқ, илдизпоя, илдизмева, спора, сорус, архегоний.
3. Уруғчи, чангчи, гултож, гулкоса, ндосперм, уруғкуртак.
4. Сабзи, турп, редиска, картошка, лавлаги, шолғом.
5. Кунгабоқар, ғўза, ўрик, бодом, ёнғоқ, маккажўхори.
“ХАТОНИ ТУЗАТ”. Ўқувчиларга варақда мавзуга доир қисқа матн берилади. Матнда бир нечта хатоликлар бор. Ўқувчи шу хатоларни тузатиши лозим. Бундай машқлар ўқувчиларни дарсликда берилган мавзуларни диққат билан ўқишга, хотирасида сақлашга ўргатади.
“БОТАНИК ЛУҒАТ” машқи Ўқитувчи доскага битта ҳарф ёзади. Ўқувчилар дафтарларига шу ҳарф билан бошланувчи атамаларни, ўсимлик номларини ёзадилар
“ДОМИНО” машқи. Доскага икки ўқувчи чақирилади. Улардан бири доскага бирор биолгик атамани ёзади. Иккинчи ўқувчи атама қайси ҳарф билан тугаган бўлса шу ҳарф билан бошланувчи бошқа атамани ёзади. Ўйин шу тарзга давом этади. Масалан: Фотосинтез - зиравор - рангли пластида - абиотик омил - лалми экин - намлик - кокк ва ҳ. к.
Домино ўйини ўсимликлар номлари билан ҳам ўтказилиши мумкин. Масалан: зира - арпа - ангишвонагул - лола - анор - раффлезия - ялпиз- зубтурум ва ҳ. к.
“ЭСЛАБ ҚОЛ” машқи. Ўқитувчи 20-30 та ўсимлик номларини айтади. Ўқувчилар дафтарларидга хотираларида сақланиб қолган ўсимликларнинг номларини ёзадилар.
“ЭСЛАБ ҚОЛ ВА ТЎЛДИР” машқи. Ўқитувчи 20-30 та ўсимлик номларини айтади. Ўқувчилар дафтарларидга хотираларида сақланиб қолган ўсимликларнинг номларини ва уларнинг оиласини ( ҳаётий шаклини, поясининг турини, барг турини, тўпгулини, мева турини) ёзадилар ёзадилар.
“ЎХШАШЛИК ВА ФАРҚЛАР”. Ўқувчиларга иккита ўсимликнинг расми берилади. Улар Венн диаграммаси тарзида шу ўсимликларнинг ўхшашлик ва фарқларини ёзадилар. Масалан: итузум ва наъматак.

Итузум	Ўхшашлиги	Наъматак
Итузумдошлар оиласи Ҳаётий шакли - бир йиллик ўт, пояси силлиқ. Барглари оддий, ёнбаргчасиз. Гажак тўпгул ҳосил қилади. Гуллари майда, оқ рангда ГК5ГТ5Ч∞У∞ Меваси резавор. Баҳордан то кеч кузгача гуллайди.	Ёпиқ уруғлилар бўлими, икки уруғпаллалилар синфига мансуб. Илдизи ўқ илдиз, пояси тик ўсувчи, барги пояда кетма-кет ўрнашган. Гулқўрғони мураккаб, уруғчиси кўп уруғкуртакли, ҳашоротлар ёрдамида чангланади. Меваси сохта ҳўл мева, доривор, витаминга бой.	Раънодошлар оиласи. Ҳаётий шакли - бута. Пояси сершох, тиканли. Пояси ёғочлашган Барги мураккаб- тоқ патсимон,ёнбаргчали. Гуллари якка, йирик, пушти рангли. ГК(5)ГТ(5)Ч5У∞ Июнда гуллайди. Гули нектарсиз.

Биологияни ўқитишда модулли таълим технологиясидан фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади. Модулли таълим технологияси модулларга асосланади. Модул лотинча сўздан олинган бўлиб, қисм (блок) деган маънони билдиради.

Биологияни ўқитишда модулли таълим технологияларидан фойдаланишда дарсда фойдаланиладиган мавзу мантиқий тугалланган фикрли қисмлар, яъни модулларга ажратилади ва ҳар бир қисмни ўқувчилар мустақил ўзлаштиришлари учун ўқув топшириқлари тузилади. Шу ўқув топшириқлари асосида, ҳар бир модул якунида савол-жавоб ўтказилади ва хулоса чиқарилади.
Таълим муассасаларининг асосий вазифаларидан бири, ўқувчиларга инсоният тарихи давомида яратилган билимларни етказиш, фанлар асослари бўйича мунтазам билим олишлари учун тегишли шароит яратиш, зарур ахборотларни танлаш ва мустақил ўқишни ўргатиш орқали билим олишга бўлган эҳтиёжларини қондириш ва қизиқишларини орттиришдан иборат.
Ушбу вазифаларни анъанавий таълим технологиясидан фойдаланилган ҳолда ҳал этиб бўлмайди, шу сабабли таълим-тарбия жараёнига модулли таълим технологиясини қўллаш зарурати вужудга келди.
Модулли таълимнинг асосий моҳияти, ўқувчилар модул дастурлари ёрдамида мустақил ишлашига асосланган ўқув-билиш фаолияти орқали белгиланган мақсадга эришадилар.
Модул дастурлари мавзунинг таълимий, тарбиявий ва ривож­лан­тирув­чи мақсадидан келиб чиқадиган модул дастурининг дидактик мақсади, ўқувчи­лар­нинг дарс давомида бажарадиган ўқув топшириқлари, топшириқ­лар­ни бажариш бўйича берилган кўрсатмалар, модул дастурини якунлаш қисмини ўзида мужассам­лаш­ти­ра­ди.
Ўқувчилар модул дастури ёрдамида ўқув материалини мустақил ва ижодий ўрганиш жараёни мазкур мавзуни ўзлаштириш учун дастурда белгиланган вақт доирасида амалга оширилишига эришиши лозим.
Модул дастурини муваффақиятли қўллашнинг муҳим шарти, унда ўқувчиларнинг ўқув-билиш фаолиятининг ўқув элементларини тўғри танлашдир. Чунки ўқувчилар модул дастури билан ишлаганда, айнан шу ўқув элементларини бажарадилар.
Модулли таълим технологиясидан фойдаланишда ўқитувчи қуйидаги мезонларга амал қилиши лозим:
1. Ўқувчиларга мустақил ўзлаштириш учун тавсия этиладиган ўқув материали ўқувчиларнинг ўқув имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, улар уддалай оладиган ва шу билан бирга максимал даражада қийин бўлмаслиги керак.
2. Ўқувчилар ўқув материалини дастурда белгиланган вақт доирасида эгаллашлари керак.
3. Ўқитувчи ўқувчиларни ўқув материалларини мустақил ва ижодий ўзлаштириш кўникмасига эга бўлишига эришиши лозим. Бунда, дастлаб ўқитувчи дарсга олиб кирадиган ахборотни икки қисмга ажратади. Биринчи қисмини ўқувчилар ўқитувчи ёрдамида иккинчи қисмини ижодий ва мустақил ўзлаштиришлари лозим. Кейин белгиланган мавзуларни модулли дарс шаклида ўтказишни мўлжаллаб, модул дастурларини тузади.
Модул дастури ўқитувчилар томонидан тузилиб унда ўқитиш мақсадлари мавзуни ўрганиш босқичлари, ўқувчилар томонидан бажариладиган ўқув фаолияти элементлари, ўқувчилар билимини назорат қилиш йўллари кетма-кет ёзилади.
Шуни қайд этиш керакки, модул дастурлари бу - дарс матни ва ўқитувчи томонидан ўқув материалини режалаштириш эмас, балки ўқувчиларнинг у ёки бу мавзуни мустақил ва ижодий ўрганишларига мўлжалланган ўқув фаолияти дастуридир.
Модул дастурлари ўқитувчилар томонидан тузилиб унда ўқитиш мақсадлари, мавзуни ўрганиш босқичлари, ўқувчилар томонидан бажариладиган ўқув топшириқлари, ўқув фаолияти элементлари, ўқувчилар билимини назорат қилиш йўллари кетма-кет ёзилади.
Модулли дарсларда, мавзунинг мазмунидан келиб чиққан ҳолда юқорида қайд этилган ўқув фаолияти элементлардан якка тартибда ёки тегишли ЎФЭ дан мажмуа ҳолда фойдаланиш мумкин.
Таълим-тарбия жараёнида модулли таълим технологиясидан фойдаланиш учун ўқитувчи қуйидаги ишларни амалга ошириши лозим:

1. 
   Ўқув материалларини модулли режалаштириш. Ўқув йили бошида қайси мавзуларни модулли таълим технологиясидан фойдаланиб ўрганилишини белгилаш;
   
2. 
   Мазкур мавзулар бўйича модулли дарс ишлангмаларини лойиҳалаш;
   
3. 
   Мавзунинг таълимий,тарбиявий ва ривожлантирувчи мақсадларига мувофиқ ҳолда модул дастурларини тузиш;
   

Модул дастурлари мазмуни ва моҳиятига кўра:

• 
  Ўқувчиларнинг индивидуал тарзда ишлашига мўлжалланган модул дастурлари ҳар бир ўқувчининг иқтидори, қизиқиши, билим савияси, ўзлаштириш даражасини аниқлаш ва орттириш, дарслик устида мустақил ва ижодий ишлаш, ўз-ўзини баҳолаш кўникмаларини ривожлантириш;
  
• 
  Иккита ўқувчи ҳамкорликда ишлашига мўлжалланган модул дастурлари юқорида қайд этилганлардан ташқари, ўқувчиларнинг бир-бирини ўқитиш, ўзаро ҳамкорликда ўқув топшириқларини бажариши ва муаммоларни ҳал этиши, ўзаро назоратни амалга ошириши;
  
• 
  Ўқувчиларнинг кичик гуруҳларда ҳамкорликда ишлашига мўлжалланган модул дастурлари юқоридагилар билан бир қаторда ўқувчилар ўртасида мулоқот, ўқув баҳси ва мунозара, ўзаро ҳамкорлик ва ёрдамни амалга оширишни назарда тутади.
  

Ўқитувчи мазкур модул дастурларидан аввал индивидуал тарздаги модул дастурларидан қўллаб, ўқувчиларнинг ўқув материаларини мустақил ва ижодий ўзлаштириш кўникмалари шаклланганлигига ишонч ҳосил қилгандан сўнг, иккита ўқувчи ҳамкорликда ишлашига мўлжалланган модул дастурлари, тегишли педагогик шарт шароитлар вужудга келгандан сўнг, кичик гуруҳларда ишлашга мўлжалланган модул дастурларидан фойдаланиши лозим.
Кичик гуруҳлар учун тузилган модул дастурларидан фойдаланишда икки хил ёндашув мавжуд:
1. Мусобақа усули.
Ўқитувчи ўқувчиларни тенг сонли кичик гуруҳларга ажратиб, модул дастури воситасида мустақил ишларни ташкил этади. Ҳар бир модул якунида савол-жавоб, ўқув баҳси мусобақа тарзида ўтказилади. Гуруҳлар ўртасида ғолиблар аниқланади. Гуруҳ аъзолари ўз фаолиятини ҳамкорларининг фикрини ҳисобга олган ҳолда баҳолайди.
2. Кичик консультантлар усули.
Ўқитувчи ўқувчиларни тенг сонли кичик гуруҳларга ажратиб, модул дастури воситасида мустақил ишларни ташкил этади. Ҳар бир гуруҳга кичик консультантлар тайинланади. Кичик консультантлар гуруҳ ишини бошқаради, ўқувчиларнинг фаолиятини назорат қилади, тегишли ҳолларда ёрдам уюштиради. Ҳар бир модул якунида савол-жавоб, ўқув баҳси ўтказилади. Ўзаро назорат орқали ўқувчилар баҳоланади.
Модулли таълим технологиясига асосланган дарсларда ўувчиларнинг ўқув-билиш фаолияти модул дастурлари асосида ташкил этилади. Ўқувчилар ўқув материалини модул дастуридан ўрин олган ўқув топшириқларини сифатли бажариш орқали мустақил ўзлаштирадилар ва ўз ўқув фаолиятининг субъектига айланадилар. Шу тариқа ягона таълим-тарбия жараёнининг иккита субъекти ўқитувчи ва ўқувчи ўқув жараёнидан кўзланган мақсадга эришади.
Ўқитувчи ўқув материалларини модулларга ажратади ва модул дастурини яратади. Ҳар бир модулнинг хусусий дидактик мақсади ва ўқув топшириқларини аниқлайди. Машғулот юзасидан назорат тест топшириқлари ва мустақил иш топшириқларини тузади. Ўқувчиларнинг мустақил ўқув билиш фаолиятини ташкил этади. Модул дастурининг дидактик мақсади ва ўқув топшириқлари билан таништиради. Ўқувчиларнинг модул дастури ёрдамида мустақил ишларини ташкил этади. Муаммоли вазиятларни вужудга келтиради, тегишли ҳолларда ёрдам уюштиради.
Модул дастуридан ўрин олган ҳар бир модул якунида ўқув баҳси, савол-жавоб, мунозара, ақлий ҳужум ўтказади. Модул дастурини якунлайди.
Машғулот юзасидан тест топшириқлари ёрдамида ўқитувчи назоратини амалга оширади. Эришилган натижани таҳлил қилиб ўқувчиларга эришилган натижасига мувофиқ ҳолда мустақил ва ижодий иш топшириқларини тавсия этади.
Ўқувчилар модул дастурининг дидактик мақсади, модуллар, модулларнинг хусуcий дидактик мақсадлари, машғулот давомида бажариладиган ўқув топшириқлари, топшириқлар юзасидан кўрсатмаларни англайди. Ўз ўқув билиш фаолиятини ташкил этади. Машғулот матнини мустақил ўзлаштиради, ўқув топшириқларини сифатли бажаради, саволларга жавоб топади. Муаммоли вазиятлардан чиқишнинг оптимал вариантларини таклиф этади. Ўқув баҳси, савол-жавоб, мунозара ва ақлий ҳужумда фаол иштирок этади ва ҳ.қ.