1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

Мослашувчан автоматлаштирилган ишлаб чиқариш (МАИЧ) - бу техник воситалар ва техник мақсадлар доирасида ўзбошимчалик билан номенклатуранинг янги маҳсулотларини ишлаб чиқаришга ўтиш учун зарур бўлган ҳолларда, ишлаб чиқариш жараёнини ва тўхтовсиз ускуналарни тўхтатмасдан, бир хил ускунада қисқа вақт ичида ва энг кам харажат билан ишлаб чиқариш имконини берадиган ишлаб чиқариш ускуналар.
Мослашувчан ишлаб чиқаришнинг анъанавийларга нисбатан афзалликлари:
- ишлаб чиқариш ҳаракатчанлигини ошириш;
- янги маҳсулотларни ишлаб чиқиш вақтини қисқартириш;
- меҳнат унумдорлигини ошириш;
- ишлаб чиқариш тсиклини қисқартириш;
- ишлаб чиқариш таннархини пасайтириш
Асосий кўрсаткич - мослашувчанлик даражаси янги маҳсулотларни ишлаб чиқаришга ўтиш жараёнида вақт ва зарур қўшимча харажатлар, шунингдек, кенг маҳсулот турига қараб аниқланиши мумкин.
Мослашувчан автоматлаштирилган ишлаб чиқаришда барча таркибий қисмларнинг (технологик ускуналар, транспорт ва сақлаш тизимлари, дастурлар, асбоблар, арматура, иш қисмлари ва бошқалар билан таъминланган жойлар) ишлаши ишлаб чиқариш воситаларини ўзгартирганда ишлаб чиқариш (ишлов бериш) технологиясини тез созлашни таъминлайдиган бутун бошқарув тизими сифатида синхронлаштирилади.
Биринчи турдаги стратегиянинг мисоли - маълум бир маҳсулотни ишлаб чиқаришнинг узоқ муддатли режаси, унда ҳар бир вақт учун ишлаб чиқариш ҳажми ва ҳажми белгиланади.
Иккинчи турдаги стратегиялар қуйидагиларни ўз ичига олади:
- бозорда сотиш улушини нархни пасайтирмасдан 35% гача (шартли равишда) ошириш;
- рақиб томонидан бошқариладиган тарқатиш тармоқларига кириш.

Соғлом стратегия

Т аклиф қилинган Амалга оширилган
стратегия стратегия
Амалга оширилиб бўлмайдиган Шошилинч стратегия
статегия

Расм 2.1 - Стратегиянинг элементлари

Стратегиянинг асосий элементлари. Иш ҳаётида стратегия деганда ташкилотнинг мақсадларига қандай эришиш, унинг муаммоларини ҳал қилиш ва бунинг учун зарур бўлган чекланган ресурслар ажратиш тушунчаси тушунилади. Бундай контсептсия (иккинчи тур стратегиясига мувофиқ) бир нечта элементларни ўз ичига олади (2.1-расм).

Мақсадлар
Стратегик ишлаш

СТРАТЕГИЯ

Сиёсат
Ташкилий қоидалар





Режалар
Мавжуд ресурсларни ҳисобга олган холда аниқ харакатлар тўплами

Расм 2.2 - Стратегия вариантлари

Ҳисобланган ва амалга оширилган стратегия. Одатда, бир неча йилларга мўлжалланган стратегия ишлаб чиқилиб, ҳар хил турдаги лойиҳаларда, дастурларда, амалий ҳаракатларда аниқланади ва уларни амалга ошириш жараёнида амалга оширилади. Корхонанинг стратегиясини яратиш учун зарур бўлган кўп одамларнинг меҳнат ва вақт сарф-харажатлари уни тез-тез ўзгартиришга ёки жиддий равишда ўзгартиришга имкон бермайди. Шунинг учун у жуда умумий маънода ифодаланган. Бу мўлжалланган стратегия (2.2-расм).
Корхона стратегияси - бу ҳаракат режаси бўлиб, унинг мақсади рақобатчиларга қарши курашда компаниянинг мавқеини яхшилашдир. Қоида тариқасида, у корхонанинг юқори раҳбарияти томонидан ишлаб чиқилган ва мавжуд ресурслардан фойдаланган ҳолда корхона мақсадларига эришиш йўлларини белгилайди.
Стратегия - бу корхонанинг кенг умумий тушунчаси, умумий ҳаракатлар дастури, шу жумладан якуний мақсадларга эришиш учун ресурсларни тақсимлаш. Стратегия - бу компаниянинг нимага эришмоқчи ёки нимага эришмоқчи эканлигини кўрсатадиган асосий мақсадлар ва комплекс чора-тадбирларнинг танловидир.
Корхона стратегиясини ишлаб чиқиш иккита асосий элементни ўрганишни талаб қилади:

1. 
   ташқи муҳитни баҳолаш;
   
2. 
   корхонанинг ички ресурсларини баҳолаш.
   

Стратегия бу ташкилот вазифалари ва мақсадларига эришиш учун фойдаланиладиган ташкилий ҳаракатлар ва бошқарув ёндашувларининг тасвиридир.
Стратегиялар бир нечта фарқловчи хусусиятларга эга.
1. Стратегияни ишлаб чиқиш жараёни ҳар қандай шошилинч ҳаракатлар билан тугамайди. Одатда бу компаниянинг мавқеини ўсиши ва мустаҳкамланишини таъминлайдиган умумий йўналишларни белгилаш билан якунланади.
2. Формулланган стратегия қидириш усулидан фойдаланган ҳолда стратегик лойиҳаларни ишлаб чиқиш учун ишлатилиши керак. Қидирувда стратегиянинг роли қуйидагилардан иборат:
- Муайян сайтлар ва имкониятлар ҳақида ўйлашга ёрдам бериш;
- стратегияга мос келмайдиган барча бошқа имкониятларни рад этиш.
3. Ҳақиқий ривожланиш йўналиши ташкилотни керакли воқеаларга олиб келиши билан стратегияга эҳтиёж йўқолади.
4. Стратегияни шакллантириш жараёнида аниқ фаолиятни тузишда очиладиган барча имкониятларни олдиндан айтиб бўлмайди.
5. Стратегиядан муваффақиятли фойдаланиш герибилдиримсиз амалга оширилмайди.
6. Стратегиялар ва таққослашлар икки хил нарсадир. Белгиланган белги - бу фирма эришмоқчи бўлган мақсад ва стратегия бу мақсадга эришиш воситасидир. Белгилар қарорларни қабул қилишнинг юқори даражасидир. Бир қатор мезонлар билан асосланадиган стратегия, агар ташкилот кўрсатмалари ўзгарса, бундай бўлмайди.
7. Ниҳоят, стратегия ва мезонлар бир-бирини алмаштиради. Бир вақтнинг ўзида ишлашнинг баъзи параметрлари компания учун қўлланма бўлиб хизмат қилади, бошқасида эса унинг стратегияси бўлади. Қўлланмалар ва стратегиялар ташкилот ичида ишлаб чиқилганлиги сабабли, иерархия пайдо бўлади: стратегиянинг бошқарув элементларининг юқори даражаларида бўлган нарсалар, қуйи даражаларда эса кўрсатмаларга айланади.