1-мавзу. Мантиқнинг предмети ва аҳамияти. Асосий тафаккур қонунлари

Мисоллар

• Бу китоб қизил рангда.
• Жабрланувчининг қариндоши бўлган судья ишни кўриб чиқишда иштирок эта олмайди – аттрибутив ҳукмлар.
• А Вга тенг. С Ддан катта.
• Ахлоқ ҳуқуқдан илгари вужудга келган.
• Математик мантиқ формал мантиқдан кейин вужудга келган – муносабат ҳукмлари.
• Тошкент марказида Амир Темур ҳайкали бор. Материя объектив мавжуд – мавжудлик ҳукмлари.

Оддий-қатъий ҳукмлар

• Атрибутив ҳукмлар оддий-қатъий ҳукмлар деб ҳам аталади.
• Оддий-қатъий ҳукмлар субъектнинг миқдорига кўра, якка, жузъий ва умумий ҳукмларга бўлинади.
• Масалан, Шахс қонунда белгиланган тартибда айби исботланган ижтимоий хавфли қилмишлари учунгина жавобгар бўлади (якка ҳукм).
• Ҳеч ким айнан битта жиноят учун 2 марта жавобгарликка тортилиши мумкин эмас (умумий ҳукм).
• Баъзи талабалар интизом қоидаларига риоя этишни билмайдилар (жузъий ҳукм).

Ҳукмнинг сифатига кўра турлари

• Ҳукмнинг боғловчиси унинг сифатини белгилайди. Сифатига кўра, оддий−қатъий ҳукмлар инкор ва тасдиқ ҳукмларга бўлинади.
• Ўзбекистоннинг барча фуқаролари меҳнат қилиш ҳуқуқига эга.
• Ҳеч бир шахс суднинг қарорисиз айбдор деб топилиши мумкин эмас.

Оддий ҳукмларнинг модаллигига кўра турлари

• Воқелик, эҳтимоллик, зарурлик ҳукмлари.
• Ҳукмларнинг модаллиги дейилганда уларда фикрни ифодалаш шаклини тушуниш керак.
• Воқелик (ассерторик) ҳукмларда бирор факт қайд қилинади.
• Масалан, “Ўзбекистон 1991 йилда мустақилликка эришди”.
• Эҳтимоллик (проблематик) ҳукмларда бирор предмет ёки ҳодиса ҳақида ҳали текширилмаган, эҳтимолий фикр ифодаланади.
• Масалан, “Бугун мантиқ фанидан дарс бўлмаслиги мумкин”.
• Зарурийлик (аподиктик) ҳукмларда заруран рўй берадиган воқеалар ҳақидаги фикр ифодаланади.
• Масалан, “Аксиомалар исбот талаб қилмайдиган фикрлардир”.