ҲУКМ (мулоҳаза) - Масалан, “Ўзбекистон - мустақил давлат” ҳукмида иккита тушунча, яъни “Ўзбекистон” ва “Мустақил давлат” тушунчалари ўзаро боғланиб келган. “-” белгиси боғловчи вазифасини бажармоқда.
ХУЛОСА ЧИҚАРИШ - Масалан, Барча мажлис иштирокчилари овоз бердилар.
- Салимов Н. - мажлис иштирокчиси. Демак, Салимов Н. овоз берган.
- Ушбу мисолдан кўриниб турибдики, хулоса чиқаришда учта ҳукм ўзаро боғланиб келмоқда.
Тафаккур қонунлари - Тафаккур қонуни деб, фикрлар ўртасидаги зарурий, муҳим боғланишларга айтилади. Бу қонунлар фикрлашнинг тўғри амалга ошишини таъминлайди. Тафаккур қонунларига амал қилиш тўғри, тушунарли, аниқ, изчил, зиддиятсиз, асосланган фикр юритиш демакдир.
- Мантиқда тўртта формал-мантиқий қонун ўрганилади: Айният қонуни, Нозидлик қонуни, Учинчиси истисно қонуни, Етарли асос қонуни.
Айният қонуни - Маълум бир предмет ва ҳодиса ҳақида айтилган айни бир фикр айни бир муҳокама доирасида айни бир вақтда ўз-ўзига тенгдир.
- У “А-Адир” формуласи орқали берилади.
ЗИДДИЯТ ҚОНУНИ - Айни бир предмет ёки ҳодиса ҳақида айтилган икки зид фикр бир вақтда бир нисбатда чин бўлиши мумкин эмас.
- Бу қонун “А ҳам В, ҳам В эмас бўла олмайди” формуласи орқали берилади.
УЧИНЧИСИ ИСТИСНО ҚОНУНИ - Айни бир предмет ёки ҳодиса ҳақида бир-бирини инкор қилувчи икки зид фикр айни бир муҳокама доирасида айни бир вақтда, айни бир нисбатда хато бўлиши мумкин эмас, уларнинг бири албатта чин, иккинчиси албатта хато бўлади, учинчи ҳолатнинг бўлиши истисно.
- Учинчиси истисно қонуни “А В ёки В эмасдир” формуласи орқали берилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
